بزرگنمايي:

پیام آذری- با نزدیک شدن ایام نوروز و آغاز سال جدید، تکاپو و شور و شوق خاصی برای پاکیزه کردن چهره منزل، میان خانواده ها بخصوص زنان به چشم می خورد که نشان از انجام سنتی زیبا و ماندگار به نام «خانه تکانی» است.
کارشناسان با تاکید بر لزوم تلاش برای زنده نگهداشتن آئین ها و سنت های آباء و اجدادی در استقبال از سال نوی خورشیدی، در عین حال بر لزوم سازگار کردن آنها با تحولات زندگی مدرن از قبیل صرفه جویی در آب، پرهیز از ترکیب مواد شوینده با یکدیگر و موکول نکردن خانه تکانی به روزهای آخر سال برای جلوگیری از افت فشار و قطعی آب تاکید می کنند.
هر چند آئین نوروزی «خانه تکانی» ارزش نمادین و اسطوره ای ویژه در فرهنگ ایرانیان دارد، اما با توجه به وضعیت آبی کشور، فعالان زیست محیطی آذربایجان شرقی اقدام به اجرای نمادین طرح خانه تکانی و مدیریت مصرف آب از سال 1393 کرده اند که هدف آن آگاه سازی مردم نسبت به کم آبی و تشویق مردم به خصوص بانوان به مدیریت مصرف آب است.
در این طرح فعالان زیست محیطی تلاش می کنند علاوه بر ترویج آیین باستانی «خانه تکانی»، به عنوان یک میراث ماندگار فرهنگی، و پررنگ کردن ارزش های بنیادین آن از قبیل زدودن آلودگی، شهروندان را به پاکی و پاکیزگی، فعالیت های مشارکتی، ترویج مهربانی و دیگرخواهی، افزایش نشاط خانواده و توجه و هوشیاری همگانی در صیانت از محیط زیست و منابع طبیعی، ترغیب و رویکرد مسئولانه مبتنی بر الگوی زندگی امروز و تاب آوری سرزمین ارائه کنند.
این طرح در دی ماه سال 1395 با همت خانه محیط زیست و توسعه پایدار، به شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی پیشنهاد و با حمایت های مسئولان این شرکت به یک طرح ملی تبدیل و در سایر استان ها نیز توسط مسوولان و تشکل های مردمی اجرا شد.

** آئین «خانه تکانی» با صرفه جویی در مصرف آب زیباتر است
رئیس هیات مدیره خانه محیط زیست در این خصوص می گوید: ایران از جمله منطقه های خشک و نیمه خشک دنیاست و باید بپذیریم کم آبی همراه همیشگی قلات ایران است.
عاطفه مجتهد اضافه می کند: تحولات زیادی در تفکر، الگوهای رفتاری و اجتماعی، تغییرات تکنولوژیک، قانونی و اقتصادی نیاز است تا سازگاری با کم آبی انجام شود.
وی ادامه می دهد: سازگاری با کم آبی موضوعی کاملا اجتماعی است که نیازمند مشارکت تمام اقشار کشور است.
مجتهد با بیان اینکه نو شدن خوب است اما هر نوشدنی، مقدمه و منطقی دارد، می افزاید: ما در کنار همه فرهنگ های خوبمان از قبیل استقبال از سال نو باید فرهنگ صرفه جویی در مصارف مختلف و به ویژه آب را هم در دستور زندگی خود قرار دهیم.
وی می گوید: متاسفانه برخی ها خانه تکانی را مترادف با اسراف در مصرف آب می دانند، در حالی که می شود با اندکی آب نیز، خانه را شست و شو داد و به هدف مورد نظر رسید.
رئیس هیات مدیره خانه محیط زیست ادامه می دهد: متاسفانه کمبود آب را کسی باور ندارد، شاید این عدم باور به این دلیل باشد که هنوز این مشکل وارد خانه ها نشده است.
وی با اشاره به اینکه بانوان نقش مهمی در رعایت فرهنگ صرفه جویی آب ایفا می کنند، می افزاید: کسی حق ندارد خانواده ها را از مصرف آب و انجام خانه تکانی منع کند، اما کنترل مصرف آب نباید فراموش شود.
مجتهد اظهار می کند: بسیاری از کارهایی که ما در زمان خانه تکانی انجام می دهیم، ریشه در الگوهای قدیمی زندگی مان دارد، در حالی که سبک زندگی امروز ما بسیار تغییر کرده است.
وی ادامه می دهد: در گذشته استفاده از وسایل پخت و پز و گرمایشی مانند بخاری های نفت باعث سیاه شدن دیوارها و پرده ها می شد، در صورتیکه امروز استفاده از وسایل گرمایشی مانند شوفاژها و وسایل پیشرفته آشپزخانه چنین آلایندگی هایی را ایجاد نمی کنند.
رئیس هیات مدیره خانه محیط زیست می گوید: در گذشته آب مورد استفاده از چاه ها تامین می شد اما امروز اگر کارهای خانه تکانی با استفاده از آب تصفیه شده انجام می شود که علاوه بر اسراف در مصرف آب، ورود مواد شوینده شیمیایی به فاضلاب نیز باعث آسیب به محیط زیست می شود.
وی تاکید می کند: در شرایط کم آبی کنونی نیاز است تا ما نگرش خود را در این زمینه تغییر دهیم.

** پرهیز از ترکیب شوینده ها در ایام خانه تکانی
رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی آذربایجان شرقی نیز  می گوید: امروز با ارتقای فرهنگ بهداشت فردی و محیطی و پیشگیری از بروز بیماری ها در منازل انواع مواد شوینده بصورت های مختلف و گسترده استفاده می شود.
دکتر فرزاد رحمانی می افزاید: بیشتر شوینده های مورد استفاده در منازل حاوی ترکیبات شیمیایی سمی از جمله مواد آلی فرار هستند که به سرعت در فضا منتشر می شوند و دارای اثرات منفی متعددی می باشند.
وی ادامه می دهد: شوینده ها هرچند باعث پاکیزگی می شود اما استفاده نادرست از این مواد در کوتاه مدت و طولانی مدت می تواند آسیب جدی به سلامت انسان و محیط زیست وارد کند.
دکتر رحمانی در خصوص استفاده از جوهرنمک در خانه می گوید: مخلوط جوهر نمک با دیگر شوینده ها گاز خطرناکی به نام «کلرامین» ایجاد می کند که این گاز می تواند موجب سوختگی راه های تنفسی، اختلال تنفسی، انسداد راه های تنفسی و حتی مرگ شود.
وی می افزاید: خطرناک ‌ترین مواد اسیدی که به ریه آسیب جدی می رساند، مخلوط کردن سفیدکننده (وایتکس) و جوهر نمک برای شست‌وشو است.
رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی آذربایجان شرقی می گوید: متأسفانه برخی خانم های خانه‌دار برای از بین بردن لکه کاشی‌ها به مواد شوینده ‌وایتکس اضافه می‌کنند و در برخی از مواقع نیز وایتکس را با جوهر نمک ‌در فضای بسته ترکیب می‌کنند.
وی اضافه می کند: استنشاق بخار متصاعد شده از این ترکیب آسیب جدی و جبران ناپذیر به ریه‌ها وارد می‌کند و درصورت تماس هر قسمت از اعضای بدن به خصوص چشم با آن باید به مدت حداقل 15 دقیقه با آب شستشو داد.
دکتر رحمانی تاکید می کند: از ترکیب جوهر نمک و وایتکس، گازی متصاعد می‌شود که کسانی که در معرض استنشاق این ترکیب قرار می‌گیرند با علائمی مانند آسم، تنگی نفس و خس‌ خس سینه مواجه می‌شوند.
وی می افزاید: این مشکل با درمان دارویی به طور موقت برطرف می‌شود اما به مرور زمان این علائم در آن ها باقی می‌ماند، هیچ وقت بهبودی کامل حاصل نمی‌شود و باید به طور مداوم از دارو استفاده کنند.

** «خانه تکانی" به روزهای آخر سال موکول نشود
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه آب، سرمایه ملی است، بر لزوم داشتن مصرف بهینه و آگاه سازی مردم در آستانه سال نو و انجام آئین سنتی «خانه تکانی» تاکید می کند.
علیرضا ایمانلو می افزاید: ضروری است با ارتقای اعتماد اجتماعی، مردم را متوجه اهمیت موضوع کم آبی کرده و در این مسیر نیز از توان سازمان های مردم نهاد بهره مند شویم.
وی ادامه می دهد: شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی در سال های اخیر با اجرای طرح های مختلف در جهت آگاه سازی مردم نسبت به نتایج و عواقب بد مصرفی آب اقدامات خوبی انجام داده است.
ایمانلو با اشاره به اینکه مصرف سالیانه آب شرب کل استان 200 میلیون مترمکعب در سال است، می گوید: همه ساله در هفته های آخر اسفند ماه با افزایش مصرف آب و افت فشار و قطعی آب مواجه هستیم.
وی تاکید می کند: شهروندان شست و شوهای خانه تکانی را به روزهای پایانی سال محول نکنند و با زمان بندی و توزیع کارهای خود در روزهای باقی مانده از افت فشار یا قطع آب به دلیل مصرف بالا جلوگیری کنند.