بزرگنمايي:

پیام آذری- تبریز از جمله کلان شهرهای با جمعیت بالای حاشیه نشین است که بر اساس آمار بیش از 400 هزار نفر از جمعیت 1.8 مییلیون نفری آن در سکونتگاه های غیررسمی، حاشیه نشین، ساکن هستند.
مناطق حاشیه نشین تبریز که بیشتر در دامنه های شیب دار و سست ارتفاعات شمالی این کلان شهر موسوم به «عینالی» واقع شده اند، در مقابل هر گونه حادثه غیرمترقبه احتمالی از قبیل سیل بسیار آسیب پذیرند.
اهمیت آسیب پذیری مناطق حاشیه نشین تبریز زمانی دوچندان می شود که بدانیم ساخت و سازها در این مناطق غیراصولی، غیرمقاوم و در سطوح شیب دار است.
کمال صدقی که در محله حاشیه نشین سیلاب ملازینال تبریز ساکن است، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، یکی از دغدغه هایش را شیب تند این محله و دشواری های رفت و آمد به خصوص در زمستان عنوان می کند.
وی که در خانه ای غیرمهندسی و به اصطلاح شبانه ساز زندگی می کند، می افزاید: از روزی که سیل در چند استان کشورمان آمده است، هر زمان هواشناسی از احتمال بارش های شدید خبر می دهد، دلهره به جانم می افتد که نکند سیل به خانه ما هم آسیب بزند.
بر اساس اعلام مسوولان، حدود 400 هزار نفر از جمعیت تبریز در قالب حدود 80 هزار خانوار در چهار پهنه شمال، جنوب، غرب و جنوب غرب تبریز حاشیه نشین هستند.
رئیس اداره بافت های فرسوده شهری اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی با اعلام اینکه 18 محله حاشیه نشین در مجموع در چهار پهنه تبریز وجود دارد، یادآوری می کند: بیشترین میزان حاشیه نشینی تبریز در قسمت شمال تبریز بوده و در پهنه جنوب نیز آخر مارالان و طالقانی، در پهنه غرب محدوده پارک تبریز و در پهنه جنوب غرب هم مناطق رواسان و آخماقیه حاشیه نشین محسوب می شوند.
یوسف محمد زاده ادامه می دهد: پیرو مطالعات تفصیلی مصوب 1384 ستاد توانمندسازی و ساماندهی استان، از مجموع 18 محله حاشیه نشین تبریز، چهار محله خلیل آباد، احمد آباد ، سیلاب ملازینال و سیلاب قوشخانه به دلیل داشتن بیشترین شاخص حاشیه نشینی به عنوان محلات هدف شناسایی و معرفی شده اند.
به هر حال استقرار بیش از 400 هزار نفر از جمعیت 1.8 میلیون نفری تبریز در محلات حاشیه ای و سکونت گاه های غیررسمی و آسیب پذیری این واحدهای مسکونی در برابر حوادث طبیعی، چاره اندیشی اساسی را ضروری می کند.
بر همین اساس دولت با اجرای طرح بازآفرینی شهری درصدد ساماندهی سکونت گاه های غیررسمی است؛ طرحی که با هدف خلق فضاها و مکان های شهری با رویکرد فراهم کردن امکان کار و زندگی استاندارد برای شهروندان از ابتدای فعالیت دولت یازدهم شکل گرفت، اما اجرای این طرح با برخی چالش هایی مواجه بوده و رفع آنها نیازمند آسیب شناسی است.
رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر تبریز با اشاره به توجه جدی دولت به بحران بدمسکنی یادآوری می کند: محور کلیدی این تلاش ها تولید مسکن است و در این ارتباط برای تمامی استان ها با توجه به جامعه هدف، سهمی اختصاص یافته که این سهم برای استان آذربایجان شرقی 10 هزار واحد مسکونی است و از این میان 6 هزار و 400 واحد در تبریز و مابقی در شهرستان ها احداث می شود.
فریدون بابایی اقدم اعلام می کند: در ستاد بازآفرینی استان به دنبال این هستیم که زمین های خالی متعلق به دولت شناسایی شده و در این پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد.
وی ادامه می دهد: تبریز به دلیل صنعتی و مهاجرپذیر بودن از سال های گذشته تاکنون، جزو اولین شهرهایی است که با بافت مسئله دار مواجه بوده و جمعیت زیادی را در محلات بافت های حاشیه ای و فرسوده خود می بیند.
بابایی اقدم با اشاره به اینکه بدمسکنی یکی از دغدغه ها و اصلاح آن یکی از مطالبات اساسی شهروندان از شهرداری و شورای اسلامی شهر تبریز است، می گوید: این نوع خانه ها، غیر استاندارد و فاقد استحکام لازم است و استاندارد تفکیک در آنها رعایت نشده و دسترسی مناسب برای امکانات به روز وجود ندارد.
وی خاطرنشان می کند: وضعیت محلات حاشیه نشین در شرایط بحرانی و وقوع حوادث غیرمترقبه بغرنج تر می شود و چنانچه یک زلزله در تبریز رخ دهد، تبعات آن غیرقابل جبران خواهد بود.
وی احداث مساکن مهر در شهرهای جدید را یک فرصت سوزی بزرگ می داند و اضافه می کند: مکان یابی غلط در احداث مساکن مهر، بهترین فرصت برای احیای بافت های مسئله دار شهری را از تبریز گرفت.
بابایی اقدم می گوید: این طرح می توانست در بافت های مسئله دار تبریز احداث شود اما به شهرهای جدید که مشکلات زیادی دارند، برده شد.
وی با اشاره به اختصاص مبلغ 100 میلیارد تومان به پروژه "چوخورلار" که شهرداری مدتی است از طریق شرکت عمران و توسعه اقدام به تملک آن کرده است، اظهار امیدواری می کند اتفاقات خوبی در جهت حل نگرانی و مشکل بدمسکنی حاشیه نشینان زده شود.
وی یادآوری می کند: با توجه به اتفاقات و حوادث طبیعی یک ماه اخیر کشور، نگرانی ساکنان بافت های ناکارآمد بیشتر شده و بر این اساس ما مصمم هستیم با یک چشم اندازه تقریبا 10 ساله، به مرور زمان میزان واحدهای غیر استاندارد و بدمسکن را نسبت به دیگر مساکن شهر کاهش دهیم.
شهردار تبریز هم با بیان اینکه در روند ساخت و ساز برای جابجایی بافت های حاشیه ای و فرسوده تبریز موانعی وجود دارد که خارج از اختیارات مسئولان استانی است و نمی توان این مشکلات را راسا در تبریز حل کرد، می گوید: در جریان دیدار معاون وزیر راه و شهرسازی این مسائل مطرح شد و ایشان قول برطرف کردن سریع برخی موانع را دادند.
ایرج شهین باهر ادامه می دهد: همچنین مقرر شد برخی اختیارات وزارتی به کمیته ای در استان تفویض شود تا این کمیته در تبریز تعداد دیگری از موانع ساخت و ساز برای جابجایی بافت های حاشیه ای و فرسوده تبریز را برطرف کند.
شهردار تبریز با اشاره به موافقت معاون وزارت راه و شهرسازی مبنی بر استفاده از زمین های دولتی، عنوان می کند: با استفاده از این زمین های دولتی ما هم انبوه سازان را پای کار می آوریم و هم خود شرکت های شهرداری وارد کار می شوند تا امسال بتوانیم ساخت 700 واحد مسکونی را شروع کرده و به تدریج مشکلات بد مسکنی را حل کنیم.
وی با بیان اینکه در آغاز کار ساخت و ساز برای جابجایی بافت های حاشیه ای، دو منطقه در شهرک ارم شناسایی شده است، ادامه می دهد: در این راستا دستور انتقال و تحویل زمین های این مناطق به شهرداری صادر شده که با تحویل آنها، در سریعترین زمان، کار ساخت نزدیک به 400 واحد مسکونی در این مناطق آغاز می شود.
شهین باهر با تاکید بر اینکه برای ساخت و ساز و جابجایی بافت های حاشیه ای و فرسوده، در کنار شهرداری، دیگر دستگاه ها نیز باید همکاری های لازم را داشته باشند، خاطرنشان می کند: اگر ما می خواهیم مشکلی از شهرمان را حل کنیم، باید همه دست به دست هم بدهیم.
وی می گوید: با توجه به رکود در ساخت و ساز و عدم رغبت انبوه سازان به کار، سیاست های تشویقی از جمله وام 70 میلیونی، صدور پروانه رایگان و زمین رایگان به ارزش منطقه در نظر گرفته شده است تا ساخت و ساز برای انبوه سازان توجیه اقتصادی داشته باشد.
معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز هم با بیان اینکه امروز بزرگترین دغدغه شهرها بافت های ناکارآمد از جمله فرسوده، حاشیه ای، تاریخی، روستایی و مسئله دار است، می گوید: حل این موضوع مشکلاتی از جمله مالکیت را در پی دارد.
محمد عزتی اعلام می کند: بیش از 50 هکتار زمین مسکونی بافت ناکارآمد تبریز در مسیر حریم دکل ها، مسیل ها و تاسیسات شهری قرار دارد که باید جابجا شده و ساکنان آن در محل دیگری اسکان یابند.
وی اضافه می کند: برای مالکیت این بافت ها، باید مبالغی در نظر گرفته شود و مالکان با شرکت های توسعه گر به توافق برسند و شرکت ها نیز بدانند که با چه کسی طرف هستند.
معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز در ادامه از تخصیص تسهیلات 30 و 50 میلیونی با درصدهای 9 و 18 برای ساخت واحدهای جدید خبر می دهد و می گوید: در این میان شرکت های توسعه گر که بصورت انبوه ساز فعالیت می کنند، در اولویت قرار می گیرند و در کنار آنها افراد عادی هم که در بافت های ناکارآمد زندگی می کنند، از این تسهیلات بهره مند می شوند.
عزتی از همکاری شهرداری تبریز در ساخت چند پروژه مسکونی خبر می دهد و می گوید: شهرداری تبریز به عنوان پایلوت از طریق چند شرکت از جمله شرکت پیش ساخته و عمران و توسعه به بحث ساخت ورود کرده و به عنوان پیشرو ساخت چند پروژه را آغاز کرده است تا بخش های خصوصی نیز نسبت به ورود به بحث ساخت و ساز ترغیب شوند.
به گزارش ایرنا، شهرداری تبریز با همکاری شرکت بازآفرینی شهری به دنبال کاهش میزان واحدهای غیر استاندارد و جابجایی و تبدیل آن به مساکن مطمئن و ایمن می باشد، اما آنچه مسلم است این رویه زمان بر بوده و تا احداث واحدهای مستحکم باید برای بحران های احتمالی و سیل آسا چاره اندیشی شود.
بر این اساس فرماندار تبریز در ابتدای سال جاری و پس از تخریب چند واحد مسکونی در محله شهید بهشتی بر اثر باران سیل آسا، از در نظر گرفتن محل اسکان اضطراری برای ساکنان حاشیه نشین شهر به ویژه این محله خبر داد.
بهروز مهدوی در این باره گفت: بر اساس هماهنگی با آموزش و پرورش، به منظور پیشگیری از حوادث احتمالی، شهروندان در معرض سیل به ویژه در محله شهید بهشتی تا 13 فروردین در مدارس منطقه اسکان داده می‌شوند.
وی اظهار کرد: ساکنان مناطق حاشیه نشین این شهر که احساس می کنند خانه های آن ها دارای مقاومت چندانی نیست، می توانند با اسکان در این مکان ها یا رفتن به خانه های اقوام خود از بروز خسارت جانی ناشی از بارش های اخیر جلوگیری کنند.
اما اکنون با توجه به بازگشایی مدارس و عدم امکان استفاده از محیط های آموزشی برای اسکان اهالی مناطق حاشیه نشین باید مکان های دیگری در نظر گرفته شود .
فرماندار تبریز یادآوری می کند: خانه های مناطق حاشیه نشین تبریز به علت اینکه با مصالح کم دوام ساخته شده است در معرض خطر بوده و امکان خدمات رسانی در مواقع بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله و آتش سوزی برای ساکنان آن ها غیرممکن یا به سختی مقدور است.
مهدوی با بیان اینکه در آینده نزدیک براساس توافق اولیه خانه های محله شهید بهشتی تبریز تملک و تخلیه خواهد شد، اضافه می کند: خانه های این محله با بی توجهی به قوانین و ضوابط شهرسازی ساخته شده است.
وی یادآوری می کند: این منطقه از لحاظ توپوگرافی به شکل کاسه بوده و دیوار خانه های واقع در آن به کوه چسبیده شده و در اثر بارش ها، مصالح کم دوام به کار رفته در آن ها مقاومت خود را از دست داده و در معرض خطر ریزش قرار دارند.
فرماندار تبریز با بیان اینکه در اثر بارندگی های سال جاری 5 خانه در این منطقه تخریب شد، ولی خسارت جانی در پی نداشت، ادامه می دهد: حدود 70 تا 80 خانه نیز در این محله در معرض خطر بوده و به تمامی خانه های واقع در این محله اخطار کتبی مبنی بر اینکه خانه های آن ها برای اسکان مناسب نیست و باید آن ها را تخلیه کنند، داده شده است.
به هر حال تخریب چند واحد مسکونی در کوی شهید بهشتی تبریز به عنوان یکی از مناطق حاشیه نشین این شهر هشداری دیگر برای لزوم ساماندهی مناطق حاشیه نشین است.
به گزارش ایرنا، بر اساس طرح بازآفرینی شهری، اولویت در جاسازی واحدها بخصوص در بافت های حاشیه ای می باشد؛ این در حالی است که در تبریز، زمین خالی بزرگی که چسبیده به بافت ها باشد، وجود ندارد و با این حال ستاد استانی بازآفرینی، 10 هکتار زمین در شهرک طلائیه برای شروع جابجایی بافت های ناکارآمد مشخص و تصویب کرده که در این فضا می توان حدود سه هزار واحد مسکونی احداث کرد.
همچنین عملیات پروژه 600 واحدی صدرا در شهرک اندیشه که به دلیل مشکلاتی همچون عدم تخصیص تسهیلات متوقف شده بود، قرار است با مساعدت شرکت بازآفرینی و بانک مسکن بار دیگر از سر گرفته شود.
امید است با اختصاص به موقع تسهیلاتی که بطور معمول پس از وقوع حادثه برای جبران خسارت ها اختصاص می یابد و همت عمومی پیش از آنکه دیر شود شاهد جابجایی ساکنان مناطق حاشیه نشین شهر باشیم.