بزرگنمايي:

پیام آذری- زلزله 1309 سلماس كه بزرگی آن بیش از 7.2 درجه براورد  می شود علاوه بر خساراتهای فراوان متاسفانه باعث وفات حداقل 2500 نفر از اهالی سلماس شد كه قبلا  بیش از 50.000 از آنان در طی وقایع جنگ جهانی اول ، جیلولوق ، شورش ارامنه و سیمیتقو كشته شده بودند .

دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی نویسنده کتاب تاریخ 10هزارساله سلماس در اینخصوص در  گفت و گو با ایسنا گفت: پس از زلزله وحشتناك یك عده تقریباً سیصد نفری كه در زیر آوارهای شهر مانده بودند در نتیجه مجاهدت سربازان پادگان سلماس از زیر خاك بیرون آورده شده و در مریضخانه های موقت ارتش كه به وسیله چادرهایی تهیه شده بود تحت معالجه قرارگرفتند.

ملک زاده بیان کرد: نان و غذا به وسیله اتومبیل های امداد از نقاط دیگر آذربایجان به سلماس حمل و وسایل آسودگی اهالی و مجروحین كاملاً فراهم شد، منصور والی وقت آذربایجان و سرتیپ حسن خان مقدم ( ظفرالدوله ) فرمانده لشكر شمالغرب و چند نفر از رؤسا برای بازدید نقاط زلزله زده از تبریز وارد سلماس شدند و وجوه زیادی از طرف دولت و شیرو خورشید سرخ (هلال‌احمر فعلی ) بین زلزله زدگان تقسیم گردید .

وی اظهار کرد: در ارومیه نیز پس از دریافت خبر زلزله در سلماس و تخریب كامل سلماس فوراً هیئت مؤسسه شیرو خورشید سرخ (سابق ) ارومیه تشكیل و موضوع كمك و مساعده به زلزله زدگان سلماس مطرح و بلا فاصله آقای حاج امیر نظمی افشار از اعضاءپیشقدم در امور خیریه و عضو جمعیت مزبور با آقای دكتر علی احمد خان مقادیری دارو و سایر مایحتاج لازم را برداشته برای معاینه و معالجه مجروحین به سلماس عزیمت كردند .

ملک زاده افزود: دكتر امیر اعلم رئیس جمعیت شیر و خورشید سرخ ( سابق) مركز و پزشك مخصوص دربار به ارومیه رفته و از آنجا وارد سلماس شده و همراه با دو پزشك همراهی به معالجه مردم پرداختند، دكتر حسینقلی صفی زاده فارغ‌التحصیل پزشكی از روسیه كه اصلاً از اهالی قره‌باغ آذربایجان بوده و در اثر حمله ارامنه در سال 1297 ش به قریه عربلر (پلدشت)  ماكو آمده و در سال 1302 شمسی با درجه سرگردی به خدمت ارتش در آمد و  در آن زلزله وحشتناك به معالجه زلزله زدگان پرداخت.

وی تصریح کرد: نجات یافتگان بعدها شرح می دادند كه دكتر بی آنكه وقت استراحت داشته باشد خوراك خود را در دستمالی می پیچید و روزها پی در پی مشغول معالجه زخمی ها می شد. اتفاقاً روزی پس از سه روز بی خوابی در اتاق پشت میزش به خواب می رود و در همان حال خواب ،‌ زلزله دیگری رخ می دهد و دیوارهای اتاق فرو ریخته و دكتر زیر سقف می ماند و او را پس از هشت ساعت زنده ولی مجروح از زیر خاك در می آورند.

نویسنده کتاب تاریخ 10هزارساله سلماس خاطرنشان کرد: برای احداث شهر جدید دو نفر مهندس زمین شناس آلمانی ، خواسته شد كه در اسرع وقت وارد گردیده قسمت های مختلف منطقه را بررسی كرده اراضی اهرنجان را مناسب تشخیص دادند و طراحی نقشه شهر نیز به مهندس اسداله خان محوّل شد.

ملک زاده اذعان کرد: بالاخره روز 10/3/1309 در روی زمینی به مساحت یك میلیون متر اولین كلنگ ساختمان شهر جدید بدست آقای علی منصور والی وقت بر زمین زده شد و در ظرف چهار ماه در اثر جدیّت مسئولین امر شهری با 36 خیابان متضمّن 1700 خانه با مساجد و حمامّهای كافی و تعداد بیشماری مغازه و دكاكین بنا گردید و نام شهر جدید را شاهپور نهادند و به تدریج جهت ترمیم خرابی دهات همّت گماردند.

گفتنی است این شهر جدید اولین شهر شطرنجی ایران گردید و بعد از انقلاب دوباره سلماس نامیده شد.