بزرگنمايي:

پیام آذری - ارومیه – ماه رمضان در باور مردم آذربایجان غربی با آداب و سنن زیادی از جمله، دستگیری از مستمندان، اوباش دان، رسم فراموش شده کیسه دوزی برای لعن ابن ملجم و... همراه است.

 در اعتقاد مردم آذربایجان غربی، در این ماه طبق دستور خدواند ، روزه بر همه مسلمانان واجب بوده و در کتاب آسمانی قرآن از رمضان به عنوان ماهی که هر روز آن برابر با هزار روز بوده و به مبارکی آن نیز قرآن در آن ماه بر پیامبر اکرم ( ص) نازل شده، یاد شده است.
کلمه « اروج » یا « اروش » به زبان ترکی عبارتی است به مفهوم روزه و روزه داری و برای اسامی مردانه نیز استفاده می‌شود، این روزها مناطق مختلف کشور به خصوص آذربایجان غربی حال و هوای خاص خود را دارد، مهمانان ضیافت الهی سرمست از برکات این ماه، می‌روند تا در جشن بندگی شأن، دل از زنگار گناهان بزدایند.
هر چند بسیاری از آداب و رسوم کهن رفته رفته با توسعه زندگی ماشینی کم رنگ می‌شود اما آئین‌های سنتی و کهن رمضان به دلیل پیوند عمیق آنها با عشق و بندگی مردم به درگاه خداوند متعال هنوز همچنان پابرجا هستند.
آئین‌های مردم شمالغرب کشور به خصوص آذربایجان غربی ریشه در عقاید دینی و ملی آنان دارد، بدون شک این آداب و رسوم که بخشی از فرهنگ بومی را شامل می‌شود، بارزترین عنصر هویت بخشی مردمان یک منطقه به شمار می‌آید.
مردم این دیار با آئینی تحت آئین " قابخالما " یعنی با روزه داری 10 الی سه روز مانده به ماه مبارک رمضان به پشواز ماه میهمانی خداوند می‌روند، نگاه کردن به آئینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد ( ص) بعد از رؤیت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است.
این عادت بر این اعتقاد مبتنی است که باید در ماه رمضان دل مؤمن همچون آئینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی‌ها صیقل یابد، پیرمردان برای این منظور همواره آئینه کوچکی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینکه خود به رؤیت آئینه می‌پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می‌چرخاندند.
هر چند این رسم طی سالیان اخیر به دلیل توسعه رسانه‌های گروهی، موضوعیت خود را از دست داده اما هنوز که هنوز است بسیاری از پیرزنان و پیرمردان روستانشین به این کار مبادرت می‌کنند.
پیش از این همچنین قبل از آغاز ماه رمضان، از طرف مردم روستاهایی که روحانی نداشتند، نمایندگانی به نزد امام جمعه‌های شهرها فرستاده می‌شد و از آنها درخواست می‌کردند که یک روحانی را به نمایندگی از خود به روستا بفرستند.

رسم ویژه سحری خوردن یا "اوباش دان" در مناطق مختلف آذربایجان غربی
اما سحری خوردن و سحری بلند شدن هم برای خود در آذربایجان غربی و به ویژه در روستاهای آن آدابی دارد، هنوز هم که هنوز است روستاییان و عشایر آذربایجان غربی با صدای ضربه همسایه بر دیوار خانه و یا درب منزل شأن از خواب بیدار می‌شوند.
در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن به "اوباش" یا "اوباش دان" مشهور است و وقت آن نیز یک ساعت مانده به اذان صبح است، موذنین روستایی، با صدای نافذ و گیرایی، وقت سحر را بر پشت بام‌های منازل یا مساجد روستایی با دعایی که در محل به آن "مناجات" می‌گویند، اعلام می‌داشتند.
همچنین در گذشته‌های نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حرکت ستاره‌هایی که اصطلاحاً به آنها " اولکرلر " می‌گفتند تعیین می‌شد.
ماه رمضان در آذربایجان غربی، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستی‌هاست و اکثر خانواده‌ها، سعی می‌کنند حداقل برای یکبار در طول این ماه برای افراد فامیل و نزدیکان، افطاری بدهند.
آنچه که در اولین گام در آستانه رمضان و یا در روزهای روزه در بین مردم آذربایجان غربی می‌توان مشاهده کرد رفتار میهمان نوازی و دعوت نزدیکان به افطار است.
افطار دادن به اندازه‌ای در بین مردم آذربایجان غربی جایگاه دارد که هر یک سعی می‌کنند در این امر بر دیگری پیشی گیرند، دادن افطاری‌های جمعی، برای مستمندان، هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی استان در شب‌های ماه رمضان مرسوم است.
افطاردهی در بین مردم آذربایجان غربی از هفته دوم ماه رمضان مرسوم است و معمولاً فقرا را به مراسم افطاری دعوت می‌کنند و البته از افراد فامیل نیز وعده گرفته می‌شود.
اما آنچه که اغلب بر سر سفره افطاری آذربایجانی‌ها دیده می‌شود از نان‌های روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای تزئین شده با گردو، پودر گردو، پنیر، سبزی، ماست، مربا، شیر برنج و انواع حلیم‌ها است.
متأسفانه امروز زندگی‌های مدرن انتقال این سنت حسنه از داخل خانه‌های با صفای شهروندان و روستاییان به داخل سالن‌های بی روح و تالارهای غذاخوری برده است.
اگر تا دیروز با خرما و آب داغ و سوپی خانگی از روزه داران پذیرایی شده و زنان آذربایجانی کدبانوگری و دست پخت های هنرمندانه خویش را به رخ مهمانان می‌کشیدند، اکنون به دلیل زندگی ماشینی غذاهای رنگارنگ، گران قیمت و مصنوعی بر روی میزها چیده می‌شود.

شیرین‌ترین افطاری به تازه دامادها و تازه عروس‌ها
در آذربایجان غربی اما شیرین‌ترین افطاری به تازه دامادها و تازه عروس‌ها اختصاص دارد، پسران و دختران نامزد در ایام رمضان جایگاه ویژه ای در سر سفره افطار دارند.
کار و بار شیرینی فروش‌ها و مخصوصاً آن دسته از قنادی‌هایی که زولبیا و بامیه و کلوچه‌ها و نان روغنی‌های مخصوص و معروف می پزند نیز در این ایام رمضان در شهرهای این استان سکه می‌شود.
چند ساعت به افطار مانده می‌توان شور و حرارت و صف‌های طولانی در مقابل این شیرینی فروش‌ها را مشاهده کرد.
مراسم نیمه ماه رمضان یعنی روز تولد امام حسن مجتبی (ع) نیز در آذربایجان غربی گرامی داشته می‌شود، هر چند مراسم عقد و عروسی در این ماه در بین مردم متداول و معمول نیست اما بسیاری از خانواده‌ها نیز فراهم کردن مقدمات یک زندگی مشترک و مراسم بله برون را در ایام رمضان پر برکت و میمون می‌دانند.
طلب عفو بخشش مردم آذربایجان غربی از خداوند متعال در شب‌های قدر
اما شب‌های احیا در آذربایجان غربی از جایگاه ویژه ای برخوردار است مساجد، حسینه ها و مصلی‌ها همه از خیل مشتاقان وصال دوست و خریداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست آکنده و لبریز است.
" سبحانک یا لا اله الا انت ، الغوث الغوث خلصنا من النار یارب " و این آوای سوزناک هر آذربایجانی است که در شب‌های قدر (19 الی 23 رمضان) از دل سینه‌های مالامال از امید رحمت و مغفرت پروردگار جاری می‌شود.
در این روزها و شب‌ها، محبت، مهربانی، احسان و نیکوکاری مردم آذربایجان غربی و خانواده‌های آنان به اوج خود می‌رسد و خوشحال و با نشاط از آن جهت که رمضان این ماه پرفیض و برکت را دریافته اند و به این توفیق بزرگ نائل شده اند و مغموم از آن جهت که این ماه دوست داشتنی در حال خداحافظی از آنهاست.
در عصر واپسین روز از ماه رمضان بسیاری از خانواده‌ها در بسیاری از شهرها و روستاها به زیارت اهل قبور رفته و نذر و احسان می‌کنند.
کودکان و نوجوانان نیز از این آداب و رسوم سنتی و معنوی سهمی برای خود دارند آنها پا به پای بزرگان و والدین خود سحری می‌خورند و چون ظهر شرعی فرا می‌رسد افطار زود هنگام می‌کنند.

رسم فراموش شده کیسه دوزی برای " لعن ابن ملجم "
رسم کیسه دوزی 27 ماه رمضان که هنوز در برخی مناطق این استان زنده است، معروف است که روز 27 ماه رمضان شب قصاص ابن ملجم است.
در این روز زنان برخی مناطق کیسه‌ای می‌دوزند که به کیسه " لعن ابن ملجم " یا کیسه "مراد" معروف است، در شب بیست و هفتم ماه رمضان با هر سوزنی که به این کیسه می‌زنند، یک بار به ابن ملجم لعنت می‌فرستند.
روز آخر ماه رمضان در استان به "عرفه" مشهور است روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است، مردم روستاهای استان در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می‌روند و حلوا و خرما یا نقلی را که با خود برده‌اند را خیرات می‌کنند.
در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می‌دهد، در آخرین شب ماه مبارک رمضان، سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می‌دهند.
اما هلال ماه شوال که به بام باختر آسمان نقش می‌بندد حلول شوال و پایان رمضان حتمی است و فردایش عید فطر است و شادی و نشاطی دیگر و به شکرانه توفیق یک ماه روزه داری و منزلت در جوار محبت پروردگار را جشن و سرور و شادمانی خانواده‌ها را در بر می‌گیرد.