بزرگنمايي:

پیام آذری- رکود حاکم بر بازار صنایع دستی در گذشته باعث شده است که با وجود برنامهریزی و تلاش‌های صورت گرفته برای رونق این صنعت هنوز مسیر پر پیچ و خمی برای این منظور پیش رو باشد و خروج از این وضعیت توجه ویژه مسئولان و اقدامات ضربتی است.

بسیاری از کارشناسان صنایع دستی نبود متولی، نبود بازار مناسب در داخل، از دست رفتن فرصتهای صادراتی، فقدان حمایتهای کافی بیمهای و مالی مناسب را بخش کوچکی از مشکلات این صنعت در اردبیل ذکر می‌کنند، ضمن اینکه تولیدکنندگان و صادرکنندگان هم درسالهای اخیر نتوانسته‌اند با تحولات و دگرگونیهای داخلی و خارجی این صنعت خود را تطبیق داده و مجبور به ترک صحنه تولید و رقابت شده‌اند.

استان اردبیل با داشتن جمعیت عشایری و روستایی و نیز هنرمندان باذوق در رشته‌های بسیاری از صنایع دستی دارای تولید بوده و دست بافته‌ها و دست سازهای هنرمندان محلی آن دارای شهرت ملی و حتی جهانی است.

قالیبافی، گلیمبافی و جاجیمبافی جز کهن‌ترین صنایع دستی اردبیل است، فرش اردبیل هم با نقشه‌های متنوع از جمله شکسته و اسلیمی در زیر مجموعه فرش‌های نفیس آذربایجان مشتریان بسیاری در داخل، کشورهای اروپایی و شرق دور دارد. گلیم و جاجیم تولیدی در نمین و بخش عنبران نیز از شهرت جهانی برخوردارند.

شال بافی، جوراب‌های پشمی، پشتی، قلابدوزی، خورجینبافی، نقره کاری، قلم زنی، خاتم کاری، صنایع چوبی و فلزی و سفالگری نیز در مناطق مختلف استان اردبیل تولید می‌شود.

شال، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی، پلاس، لباس‌های پشمی و کرکی و بافت مسند هم در جنوب استان رواج دارد و شال پشمی خلخال که بیشتر در بخش شاهرود استحصال می‌شود عمده محصول تولیدی این شهرستان می‌باشد.

ورنی نیز تولید عمده عشایر و روستاییان منطقه مغان در شمال استان اردبیل می‌باشد، عشایر و روستاییان منطقه مغان در استان اردبیل ورنی های نفیسی تولید می‌کنند که نقش و نگارهای زیبای روی بدنه آنها بیشتر از طبیعت منطقه و شیوه زندگی عشیره‌ای آنها الهام گرفته است.

تراش شیشه، مسندبافی، سفالگری، چاقو سازی، قلم زنی و کاشی معرق نیز از جمله صنایع دستی معروف استان اردبیل است.

با وجود این پیشینه و ظرفیت غنی هم اکنون انگیزه برای تدوام فعالیت برای هنرمندان صنایع دستی استان اردبیل پایین آمده ودر صورت تداوم وضعیت فعلی بیم آن می‌رود که این صنعت کم کم به بوته فراموشی سپرده شود.

صنایع دستی در استان اردبیل از ظرفیت‌های بی بدیلی در تولید ثروت و خلق شغل برخوردار است اما این ظرفیت هنوز به صورت کامل و به دلیل فقدان شناسایی بازارهای مطلوب فروش، سامان نیافتن تشکل‌ها و سازمان‌های صنفی و نبود توجه ویژه مورد استفاده مناسب قرار نگرفته است.
بالا بودن قیمت مواد اولیه، نبود صادرات و رقابت در بازار هم از جمله مشکلات موجود صنایع دستی استان است که بسیاری از هنرمندان صنایع دستی را از ادامه کار دلسرد کرده است.

همچنین برخی معتقدند که هدفمندی تولید و مسیر انتقال و عرضه دست ساخته‌های ظریف هنرمندان اردبیلی سر و سامان نیافته و خالقان آثار هنری ارزشمند از شروع کار در دلهره اند که محصول تولیدی آنها آیا به فروش خواهد رفت یا نه و آیا بهایی به قدر زحمتشان به تولید آنها پرداخت خواهد شد؟

*** فرصت سوزی در رونق صنایع دستی اردبیل

بسیاری از کارشناسان صنایع دستی نبود بازار فروش در داخل، از دست رفتن فرصتهای صادرات به خارج از کشور، فقدان حمایتهای کافی بیمهای و مالی مناسب را عمده ترین مشکلات فعالان این صنعت در استان اردبیل عنوان می کنند.

فرید سلحشور یکی از فعالان صنایع دستی فرش در این باره  گفت: بیش از 20 سال است مشغول بافت فرش سنتی هستم و در طول این مدت فقط توانستم خرج زندگی ام را درآورم، با هزاران مشکل تحت پوشش بیمه قرار گرفته ام اما محصول تولیدی ما دستمان مانده و مجبور می‌شویم به قیمت پایینی به بازار عرضه کنیم.

وی افزود: خیلی از صنعتگران مجبور به ترک صحنه تولید هستند و دلیل آن عدم حمایت از این رشته ها می‌باشد.

یک کارشناس صنایع دستی نیز گفت: فقدان بازار فروش در سالیان گذشته موجب شده که بسیاری از فعالان صنایع دستی از حرفه خود دست کشیده و برای امرار معاش به شغل‌های دیگری روی آورند.

وی بیان کرد: در گذشته تنوع صنایع دستی استان اردبیل بسیار بیشتر از امروز بود، اما هم اکنون از بسیاری از رشته‌های نفیس دستی تنها نامی باقی مانده و در گذر زمان از بین رفته و یا در حال فراموشی است.

نبود تشکل‌های صنفی و نیز عدم شناسایی و حضور موثر در بازارهای فروش داخلی و خارجی نیز از دیگر مشکلاتی است که فعالان صنایع دستی در استان اردبیل به آن اشاره می کنند.

در این میان وجود واسطه‌ها که با دستمزدهای بسیار ارزان روستاییان را به تولید دست بافته‌ها و صنایع دستی پرزحمت وا می‌دارند بعنوان مشکلی اساسی در مسیر ثبات و توسعه صنایع دستی در استان اردبیل مطرح است.

در بسیاری از روستاها دلالان بویژه در رشته فرش تابلویی و ابریشمی اقدام به سفارش تولید محصولات نفیس به روستاییان کرده و پس از زحمت بسیار مبالغ بسیار اندکی به آنها پرداخت می کنند که این امر بتدریج موجب بی میلی هنرمندان صنایع دستی به ادامه کار می‌گردد.

*** اصالت صنعت دستی به خطر افتاده است

عاطف ناصری فرماندار نمین با اشاره به بافت سالانه 250 هزار متر مربع گلیم به عنوان شاخص ترین صنعت دستی این شهرستان در عنبران گفت: به خاطر استفاده از الیاف مصنوعی به جای الیاف طبیعی در چند سال اخیر اصالت این صنعت دستی به خطر افتاده است.

وی افزود: هر اندازه استفاده از الیاف مصنوعی کم باشد به همان قدر مراحل مختلف بافت گلیم عنبران از تهیه مواد اولیه، رنگ و بافتن آن به شکل سنتی انجام و نه تنها ویژگی طبیعی این کالا حفظ می‌شود بلکه زمینه اشتغال سنتی افراد در روند تولید این فرآوده نیز از بین نمی‌رود.

ناصری ارزشمندی صنایع دستی را در طبیعی و سنتی بودن آن دانست و گفت: از دلایل پایین بودن قیمت و تعداد مشتریان گلیم عنبران همین استفاده از الیاف مصنوعی در بافت آن است.

وی بیان کرد: در کنار دور شدن از الیاف طبیعی، مشکل بازاریابی نیز بعنوان مانعی در برابر حفظ شهرت و اعتبار گلیم عنبران عمل می‌کند، با اینکه هنرمندان عنبرانی زحمت زیادی در تولید و بافت گلیم بکار می‌گیرند اما محصول آنها توسط دلالان به بهای پایینی خریداری می‌شود.

ناصری افزود: نبود نمایشگاه دایمی عرضه محصولات دستبافت در نمین و نیز اردبیل موجب شده که هنرمندان بومی عنبران نتوانند محصول خود را به قیمت مناسب به خریداران واقعی عرضه کنند.

*** ورود به بازار بین المللی عامل اصلی رونق صنایع دستی

اکبر بهنامجو استاندار اردبیل معتقد است که معرفی مناسب و بهینه صنایع دستی استان در ورود به بازارهای جهانی و داخلی موثر است و تنها در صورت ورود به این بازارهاست که این صنعت رشد و گسترش خواهد یافت.

وی با بیان اینکه بازاریابی نوین در زمینه صنایع دستی امروزه اهمیت ویژهای به خود گرفته است افزود: حمایت، سرمایه گذاری، ترویج نگاه علمی و تخصصی و کیفی سازی از مهم‌ترین راهکارهای توسعه صنایع دستی استان می‌باشد.

استاندار اردبیل با اشاره به اینکه توسعه صنایع دستی نیازمند توجه ویژه به این بخش ثروتزا و سرمایه گذاری برای گسترش آن است اضافه کرد: در این راستا باید حمایت از صنعتگران بومی در اولویت قرار بگیرد تا صنایع بومی و در حال فراموش منطقه احیا گردد.

بهنامجو از احداث نمایشگاه دائمی صنایع دستی با هدف توجه به آثار تولید شده توسط هنرمندان اردبیلی خبر داد.

وی در دیدار با معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تشریح ظرفیت‌ها و طرح‌های نیمه تمام بخش گردشگری استان اردبیل و با اشاره به وجود آثار باستانی ارزشمند و موزه‌های متعدد و هنرمندان تولید کننده صنایع دستی در این استان؛ از معاون رئیس جمهور خواست توجه ویژه ای به این استان مستعد داشته باشند.

نمایشگاه دائمی صنایع دستی اردبیل راه‌اندازی می‌شود

نادر فلاحی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل از راه‌اندازی نمایشگاه دائمی صنایع دستی در اردبیل در سال جاری خبر داد و گفت: برنامه اصلی در حوزه صنایع دستی استان ایجاد اشتغال و رونق تولیدات در این حوزه است.

وی بخش دیگری از برنامه‌های اداره کل جهت تقویت فروش صنایع دستی استان را احداث نمایشگاه و بازارچه دائمی صنایع دستی در ورودی شهر اردبیل عنوان کرد و گفت: این نمایشگاه در سه طبقه احداث می‌شود که طبقه نخست ورک شاپ و کارگاه‌های تولید صنایع دستی، طبقه دوم فروشگاه و انباری و طبقه سوم عرضه انواع غذاهای سنتی و سوغات است.

فلاحی افزود: همچنین در راستای توانمندسازی هنرمندان صنایع دستی تهسیلات ارزان قیمتی پیش بینی شده که در دو بخش مستقل و پشتیبان اعطا می‌شود.

او یادآور شد: ضروری است هنرمندان صنایع دستی یاری گر ما در اجرای طرح و برنامه‌های ذکر شده باشند تا بتوان آوازه صنایع دستی استان را جهانی ساخت.

فلاحی بیان کرد: در حال حاضر راهکار برون رفت از مشکلات موجود کشور در بخش اقتصادی حمایت از تولید و رونق اشتغال بوده که در حوزه گردشگری و صنایع دستی استان در این زمینه اهتمام جدی داریم.

*** صنایع دستی اردبیل باید به فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ کشور راه یابد

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل گفت: با هدف حمایت از تولید، صنایع دستی این استان باید به فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ کشور راه یابد.

وی افزود: استارت این کار از فروشگاه‌های رفاه استان آغاز شده است.

فلاحی با اذعان به اینکه بخش مهمی از مشکلات هنرمندان صنایع دستی استان در فروش و بازاریابی متمرکز شده است، اضافه کرد: لازم است صنایع دستی در سبد خرید خانوار تعریف شود و این مهم به همت رسانه‌ها و دستگاه‌های فرهنگی عملیاتی خواهد شد.

*** صنایع دستی فراموش شده استان اردبیل احیا می‌شود

ملکه گلمغانی زاده معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگردی استان اردبیل هم در این باره گفت: با اجرای برنامه‌های حمایتی از صنعتگران، این صنعت فراموش شده استان احیا می‌شود.

وی افزود: احیای صنایع دستی فراموش شده و یا در حال فراموشی منطقه از جمله صنعت شال بافی خلخال در دستور کار این معاونت قرار گرفته است.

وی گفت: برای تحقق این موضوع حمایت از تولید، آموزش، تامین مواد اولیه، بازاریابی، خرید تولیدات صنعتگران این بخش و ایجاد نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های دایمی و یا موقت صنایع دستی در مناطق مختلف این استان مورد توجه قرار گرفته است.

گلمغانی زاده اظهار داشت: با توجه به اینکه گردشگری محور توسعه استان اردبیل معرفی شده یکی از محورهای توسعه گردشگری نیز توجه به صنایع دستی است.

او با اشاره به اینکه از مجموع 10 نشان جغرافیایی صنایع دستی کشور سه نشان جاجیم تولید خلخال، گلیم عنبران و ورنی مغان مختص استان اردبیل است، افزود: صنایع دستی این استان دارای پیشینه تاریخی بوده که می‌توان با اجرای برنامه‌های حمایتی از صنعتگران بخش صنایع دستی ضمن احیای آن زمینه را برای اشتغال بخشی از بیکاران در این بخش از فعالیت‌های تولیدی فراهم کرد.

وی گفت: در حالی که در زمانی نه چندان دور تولیدات شال صنعتگران خلخال به عنوان بهترین سوغات صنایع دستی این منطقه مورد استفاده قرار می‌گرفت در حال حاضر تنها یک صنعتگر در روستای شال از توابع بخش شاهرود این شهرستان در این حرفه فعالیت می‌کند.

گلمغانی زاده افزود: با برگزاری دوره‌های آموزشی و با استفاده از تجربه این استاد کار صنعت شال بافی را در آینده احیا خواهیم کرد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل همچنین از تولید و رونمایی پنج مستند تلویزیونی دست آفریده صنایع دستی این استان خبر داد.

وی افزود: این مستندهای تلویزیونی با همکاری شبکه 2 سیما تولید شده که در سالن همایش موزه ملی رونمایی شد.

او اظهار داشت: مستندها شامل چرمچی (مصنوعات چرمی)، چرخش دست ایام (خراطی)، شکوفه‌های نقره‌ای (ملیله سازی)، دست نقش (ورنی) و سرود رنگ (جاجیم و گلیم) است.

گلمغانی زاده با اشاره به همکاری صنعتگران استان شیخ گرمچی، رستگار، ساجدی، اجاقی، قهرمانی و فریبا آرام در تولید مستندها گفت: این تولیدات به زودی از شبکه 2 سیما پخش خواهد شد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل اضافه کرد: فروش تولیدات صنایع دستی نیز در استان امسال رونق می‌گیرد.

وی افزود: رونق فروش تولیدات صنایع دستی و توجه به این موضوع جزء برنامه‌های ما در سال جدید است که در تحقق اهداف شعار سال و فرمایش مقام معظم رهبری در مورد رونق تولید خواهد بود.

گلمغانی زاده بیان کرد: بیش از یک میلیارد و 450 میلیون ریال صنایع دستی در ایام نوروز در 5 شهرستان استان اردبیل به فروش رسیده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل گفت: این میزان فروش در بازه زمانی 25 اسفند ماه سال قبل تا 15 فروردین امسال در بازارچه‌ها و مراکز فروش صنایع دستی استان انجام گرفته است.

گلمغانی زاده افزود: گلیم، ورنی، صنایع دستی فلزی، چوبی و چرمی و انواع جاجیم از جمله صنایع دستی به فروش رفته در این مدت در سطح استان بوده است.

وی گفت: تاکنون بیش از 18 هزار پروانه تولید صنایع دستی در استان صادر شده است.

گلمغانی زاده به تولید بیش از 60 رشته صنایع دستی در استان اردبیل اشاره کرد و گفت: تولید صنایع دستی به دلیل اشتغال زایی و درآمدزایی مطلوب آن مورد حمایت است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تاکید کرد: حمایت از تولیدات هم در بخش راه اندازی کارگاه‌ها و هم در ادامه فروش و بازاریابی محصولات انجام می‌شود.

به گفته گلمغانی زاده در بخش راه اندازی کارگاه‌های تولید تسهیلات مشاغل خانگی با نرخ بهره اندک ارائه می‌شود که امسال 545 مجوز پشتیبان و مستقل تسهیلات مشاغل خانگی صادر شده است.

وی اضافه کرد: در بخش فروش نیز بازارچه‌های فصلی و نمایشگاه‌های صنایع دستی دایر می‌شود که می‌تواند در سطح گسترده نسبت به تبلیغ و اطلاع رسانی تولیدات و فروش محصولات منجر شود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به جذب اعتبار احداث اولین نمایشگاه و بازارچه دائمی صنایع دستی در استان، افزود: این نمایشگاه نیز اثرات مطلوبی در فروش و معرفی تولیدات به دنبال خواهد داشت.

اردبیل از استان‌های برجسته در زمینه صنایع دستی در ایران محسوب می‌شود و دستان هنرمندان در هر منطقه از این استان از گذشته‌های دور کالاها و آثار ارزشمند در این زمینه خلق می کنند.