بزرگنمايي:

پیام آذری - در دهه اخیر تغییرات در نظام عرضه و تقاضا در گردشگری، علاوه بر ایجاد نوعی جدید در گردشگری که همان گردشگری خلاق است، سطح جدیدی از اقتصاد به نام اقتصاد تجربه را به وجود آورده است که عرضه در آن شامل کالاها، خدمات و تجربیات است.

به گزارش فرینا به نقل از اقتصاد24، در مطالعات اخیر مدیریت شهری، از گردشگری به‌عنوان یکی از خلاق‌ترین صنایعی که هم موجب جذب گردشگر و هم سبب افزایش توسعه اقتصادی می‌شود، یاد می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین مزایای گردشگری آن است که منافع اقتصادی آن شامل جوامع محلی نیز می‌شود. بر اساس برآوردهای سازمان جهانی جهانگردی، صنعت گردشگری مهم‌ترین رشته در سال 2020 با درآمدی بالغ‌ بر 2 تریلیون دلار و با 1.561 میلیارد جهانگرد، در توسعه اقتصادی کشورها نقش اول را خواهد داشت. گردشگری امروزه به‌قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده‌اند. ازاین‌رو بسیاری از کشورها و دولتمردان تلاش می‌کنند تا با ارزشمند نمودن جاذبه‌های گردشگری در مناطقی که دارای پتانسیل هستند از ابعاد مثبت این صنعت استفاده کنند.
گردشگران به دنبال سرمایه‌های فرهنگی
امروزه پایداری گردشگری را در گردشگری خلاق می‌دانند. گردشگری خلاق با شعار “موزه‌های کمتر، میدان‌های بیشتر” بر فعالیت‌های تجربی و توجه بیشتر بر زندگی واقعی و فرهنگ ملت‌ها تأکید می‌کند. در این نوع از گردشگری خلاق، گردشگران به تعامل اجتماعی، آموزشی، احساسی و مشارکت بیشتر با مکان، فرهنگ و مردم تشویق می‌شود. در حقیقت گردشگران از مرز دیدار صرف آثار طبیعی و تاریخی فراتر می‌روند و با حضور در جامعه‌ مقصد، تمایل بیشتری برای آشنایی با تمدن‌ها و فرهنگ‌ها و آداب‌ورسوم دیگر کشورها پیدا می‌کنند و درصدد پیوستن به یک فرهنگ جهانی قرار می‌گیرند.
گردشگری خلاق در دهه 1980 و 1990 مطرح شد و نخستین شخصی که از این عنوان یاد کرد ریچارد فلوریدا بود که در سال 2002 اولین کتاب خود را با عنوان گردشگری خلاق منتشر کرد. یک شبکه بین‌المللی مخصوص گردشگری خلاق در سال 2010 در بارسلون شروع به فعالیت کرد که هدفش تبدیل شهرها و نواحی روستایی برای پیشبرد گردشگری خلاق بود. امروز کشورها، شهرها و روستاهای زیادی مانند گواتمالا، تایلند، پاریس، بارسلون، پورتوآلگره و… عضو این شبکه هستند.
کارشناسان معتقدند که در موفقیت گردشگری، ارائه محصول و خدمات خلاق نیاز است؛ چراکه گردشگری یک صنعت رقابتی محسوب می‌شود و امروزه به یکی از ابزارهای اصلی برای ارتقای کیفیت زندگی تبدیل شده و دارای مزایای ارتباطی، سیاسی، فرهنگی و تأثیرات فرهنگی است. به عبارتی می‌توان گفت در این نوع از گردشگری بیش از توجه به میراث ملموس، به میراث ناملموس توجه می‌شود.
الگوهای اقتصاد تجربه در گردشگری خلاق
همان‌طور که گفته شد در دهه اخیر تغییرات در نظام عرضه و تقاضا در گردشگری، علاوه بر ایجاد نوعی جدید در گردشگری که همان گردشگری خلاق است، سطح جدیدی از اقتصاد به نام اقتصاد تجربه را به وجود آورده است. در این نوع از اقتصاد عرضه شامل کالاها، خدمات و تجربیات است که به تقاضاکننده که گردشگران هستند ارائه می‌شود.
اصطلاح اقتصاد تجربه برای نخستین بار در سال 1998 مقاله‌ای با عنوان ”به اقتصاد تجربه خوش‌آمدید” مطرح شد که به عصر اقتصادی نوینی اشاره داشت که نه‌تنها بر تحویل خدمات، استوار بود بلکه بر اساس نمایش تجارب به‌یادماندنی و خاطره‌انگیز از سوی کسب‌وکارها نیز مطرح است. به این معنی که مصرف‌کنندگان در این نوع از اقتصاد، انگیزه و تمایل فراوانی به مصرف تجارب معنادار دارند و حاضرند برای آن پول پرداخت کنند.
از اقتصاد تجربه به‌عنوان چهارمین دوره اقتصادی در زندگی انسان یاد می‌کنند. انسان امروز از سه دنیای اقتصادی، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد صنعتی و اقتصاد خدمات گذر کرده و حال اقتصاد تجربه را طلب می‌کند.
کالاها در دوره اقتصاد کشاورزی، قابل تعویض، در اقتصاد صنعتی، ملموس، در اقتصاد خدمات، غیرملموس و در اقتصاد تجربه ، به‌یادماندنی هستند و برای آنکه به‌یادماندنی باشند باید تجربه خوبی را به مصرف‌کننده انتقال دهند.
در این نوع از اقتصاد تجارب، محصولات اقتصادی متمایز هستند و می‌توانند خاطره‌انگیز و به‌یادماندنی باشند.
برخلاف مفهوم گردشگری توده، کاربران گردشگری خلاق به دنبال تجربیات اصیل، منحصربه‌فرد و شخصی هستند. می‌خواهند مناظر طبیعی، دست‌نخورده و تخریب نشده را ببینند و در سکونت‌گاه‌های بومی و محلی اقامت کنند. ایران پر است از اقامتگاه‌های بوم گردی که مردمان محلی با آغوشی باز برای حضور گردشگران به انتظار نشسته‌اند و زنان محلی با تولید محصولات خانگی و غذاهای مخصوص محلی می‌توانند لحظات بی‌نظیری را برای آن‌ها به وجود بیاورند.
حال تصور کنید اگر گردشگرانِ طرفدار گردشگری خلاق به جزیره زیبای قشم سفر کنند، زیبایی‌های طبیعی شامل دره ستارگان، ژئوپارک قشم، جزیره ناز و… و همچنین جاذبه‌های فرهنگی و اقامتگاه‌های بوم گردی این منطقه برای یک تجربه بی‌نظیر و به‌یادماندنی سنگ تمام خواهند گذاشت.
از زاویه‌ای دیگر گردشگری خلاق به گردشگران امکان می‌دهد تا از طریق شرکت فعال در کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی بومی یا فرهنگ بومی ارتباطی عمیق برقرار کنند و به‌جای تماشاچی بودن صرف صنایع‌دستی، مهارت‌های آموزش آن را یاد بگیرند و علاوه بر پرورش خلاقیت و مهارتشان تجربه‌ای جالب و به‌یادماندنی از فرهنگ آن منطقه پیدا کنند.
این نوع قابلیت در مناطق گردشگری ایران که سرشار از کالاهای فرهنگی و صنایع‌دستی است می‌تواند جذابیت زیادی برای گردشگران ایجاد کند. تصور کنید به چابهار سفر کرده‌اید و به تماشای دنیای هزار رنگ سوزن‌دوزی‌های بلوچی مشغولید. اگر بتوانید به کارگاه‌های سوزن‌دوزی یا بلوچی دوزی وارد شوید و همراه با دنیای رؤیاهای زنان بلوچی نخ‌های رنگی را به دست بگیرید و دنیای رنگی خودتان را روی پارچه پیاده کنید چه؟ با این تجربه بی نظیر علاوه بر خلاقیت، بیشتر متوجه ارزش بی‌نظیر این هنر زیبا خواهید شوید.
حال در نظر بگیرید گردشگرانی از کشورهای مختلف در فرآیند گردشگری خلاق، مشغول بافت صنایع‌دستی به‌وسیله حصیر شوند. منطقه آزاد انزلی به‌عنوان یکی از نقاطی که در تولید حصیرهای زیبا و مرغوب شهرت دارد میزبان این افراد است و در مسیر گردشگری خلاق، اقتصاد تجربه را به منطقه می‌آورد. حصیربافی و سبدبافی که یکی از قدیمی‌ترین صنایع‌دستی بشر محسوب می‌شود گردشگران حاضر در این منطقه با ابزارهایی ساده می‌توانند در تولید یک محصول مشارکت داشته باشند، این تجربه علاوه بر ایجاد آشنایی بیشتر گردشگران با محصولات و زحمت مردمان آن خطه، توجه افراد را به این صنعت بیشتر جلب می‌کند و هرچند به تهیه یک کالا منجر نمی‌شود اما گردشگران را به خرید آن محصول به‌عنوان یادگاری از آن تجربه خلاقانه سوق خواهد داد.
امروزه گردشگران اشتیاق زیادی برای یادگیری و رشد و تعالی دارند و مناطق آزاد ایران که هریک سهم منحصربه‌فردی در گردشگری ایران ایجاد کرده‌اند می‌توانند در این زمینه پیشرو باشند. همچنین صنایع‌دستی و فرهنگ ایران هم که پر است از موقعیت‌هایی ناب برای ایجاد گردشگری خلاق و اقتصاد مبتنی بر تجربه؛ بنابراین این صنعت که طرفداران زیادی را به خود جذب کرده می‌تواند در این مناطق موجب شکوفایی اقتصاد محلی و اقتصاد ملی شود.