بزرگنمايي:

پیام آذری - آخرین روز دی ماه سه سال است که نفسگیر شده، سه سال پیش در چنین روزی آتش نشانان فرخوانده می شوند تا به ساختمانی بروند که طی 2 دهه بارها به دلیل نقص ایمنی اخطار گرفته است. آتش نشانان وقتی به ساختمان پلاسکو رسیدند گمان می کردند این عملیات هم شبیه بقیه عملیاتی است که به دل آتش می زنند، اما پلاسکو شبیخون می زند به جان 16 نفر از همکارانشان، آن هایی که سی ام دی ماه برایشان یک روز معمولی نیست.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی شهر، ساختمان پلاسکو بعد از ساعت‌ها تلاش آتش نشانان به یک باره فروریخت و یکی از فاجعه بار‌ترین حوادث تاریخ را به جا گذاشت. اگرچه بعد از حادثه پلاسکو بحث ایمن سازی ساختمان‌های ناایمن داغ شد، حالا با گذشت سه سال از این حادثه دیگر آن تب داغ فروکش کرده و با نگاه کردن به ساختمان‌های ناایمن شهر تصاویر تلخ پلاسکو دوباره تداعی می‌شود.
محمود قدیری، معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در گفتگو با خبرنگار شهرنوشت سه سال پس از این حادثه از اقدامات و تمهیدات سازمان آتش نشانی به منظور مقابله با این حوادث صحبت می‌کند.
درسال 95 لایحه‌ای در 11 بند تحت عنوان بهبود ارتقای ایمنی در شهر به تصویب شورای شهر رسید که در بند اول مشخصا درباره نقش آتش‌نشانی در تامین ایمنی صحبت شده بود؛ حالا سوال اینجاست که طی سه سال گذشته آتش‌نشانی تهران در تامین ایمنی شهروندان در راستای ساختمان‌های بلندمرتبه چه اقداماتی را انجام داده است؟
قدیری در این باره توضیح داد: مصوبه توسعه و بهبود خدمات ایمنی در سال 95 (دوره چهارم شورای شهر) به تصویب رسید. بخشی از این مصوبه به امور مقابله‌ای از جمله تکمیل تجهیزات آتش‌نشانی و آموزش نیروی انسانی برای پاسخ مناسب به حریق و حوادثی که در ساختمان‌های بلند شهر اتفاق می‌افتد، برمی‌گردد.
وی با اشاره به تجهیزات تهیه شده طی سال‌های گذشته اضافه کرد: برای مثال ما نزدیک به 21 نردبان بالابر با طول 64، 54 و 30 متر به تجهیزات سازمان اضافه کردیم. همچنین در این راستا به تعداد شیر‌های هیدرانته سطح شهرافزوده شده است و خوشبختانه توانسته ایم خودرو‌هایی با قابلیت عبور از معابر باریک را تامین کنیم. همین طور تجهیزات خاصی برای تهویه دود در داخل ساختمان و تونل‌ها در نظر گرفته شده است و تجهیزات حفاظت فردی برای خود آتش‌نشان‌ها به صورت ویژه با بودجه‌ای خاص خریداری شده است.
قدیری با بیان اینکه اصل کار و استراتژی آتش نشانی تهران درخصوص بحث‌های پیشگیرانه است، عنوان کرد: در حوزه پیشگیری ما دو مقوله داریم؛ یکی بحث اجرای تمهیداتی در داخل ساختمان‌ها به منظور جلوگیری از وقوع حریق و دیگری چاره اندیشی به منظور کشف حریق در لحظات اولیه وقوع و در نهایت اینکه عملیات کنترل مهار حریق توسط ساکنان انجام شود تا نیرو‌ها به منطقه اعزام شوند.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران با اشاره به وجود یک میلیون پارسل (منطقه‌ای که ساختمان‌های مرتبط با هم در آن محدوده قرار دارند) افزود: در این پارسل 4 میلیون واحد مسکونی و غیرمسکونی وجود دارد و این حجم کار را افزایش می‌دهد، البته ما فقط قادر به کارشناسی هستیم و طبیعتا منابع مالی و منابع انسانی لازم را در اجرای تمهیدات در داخل ساختمان نداریم.
بازدید آتش نشانی از 34 هزار ساختمان
وی با بیان اینکه تا یک ماه پیش از حدود 34‌هزار ساختمان بازدید کردیم، گفت: براساس دستور العمل طرح نظام بازرسی، نیرو‌های آتش نشانی برای بازدید آماده هستند. در بازدید‌های انجام شده موارد موردنظر را از طریق شهرداری منطقه به مالکین گوشزد کرد‌ه‌ایم و طی مکاتبه مستقیم از آن‌ها خواسته‌ایم تمهیدات ایمنی را اجرا کنند.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران ادامه داد: واقعیت این است که ما در کشور قانون الزام‌آوری که بهره‌برداران از ساختمان را به ایمن‌سازی ملزم کند، نداریم و باید پیگیری زیادی کنیم تا نتیجه‌ای حاصل شود. در حالی که در تمام دنیا این مشکل حل شده است.
وی با اشاره به لزوم وجود پلیس ایمنی افزود: پلیس ایمنی در بسیاری از نقاط دنیا این نقش را ایفا می‌کند و اگر به این نتیجه برسد که در ساختمانی خطر به حدی بالاست که در صورت حادثه خسارات سنگین و تلفات انسانی رخ می‌دهد، می‌تواند بهره‌برداری از آن ساختمان را ممنوع کند و توسط مراجع نیروی انتظامی آن ساختمان را پلمپ کند و قابلیت گذشت هم نخواهد داشت و اگر گذشتی صورت بگیرد مسئولین آتش‌نشانی باید پاسخگو باشند، ولی در کشور ما این قانون وجود ندارد.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران با اشاره به وجود 3 هزار ساختمان بلندمرتبه در تهران گفت: البته منطقه بازار با وجود اینکه ارتفاع ندارد، گسترده است و اگر بخش‌هایی از بازار مثل نساجی، پارچه، کفش و کارگاه‌ها و لوازم‌التحریر و مراکز فروش فرش که دارای ریسک‌های بالاتری هستند، حساب کنیم آمار بسیار بالاتر می‌رود. ولی در حال‌حاضر ریسک خطر در 34 هزار ساختمان از نوع متوسط به بالا هستند.
قانون یکپارچه‌ای در بحث ایمنی وجود ندارد
قدیری با تاکید بر اینکه به دلیل نبود این قانون بسیاری از مالکین تمکین نمی‌کنند و شرایط ما روز به روز بدتر می‌شود، تصریح کرد: در تاریخ 93/10/18 هیات دولت در مصوبه‌ای وزارت کشور را به اجرای قانون جامع مدیریتی یکپارچه موظف کرده بود، اما متاسفانه این قانون درگیر گره‌های اداری بوروکراسی پیچیده و بغرنج و سردرگم قرار گرفت و تقریبا برگشت خورد. البته ما با وزارت کشور همکاری کردیم و پیش‌نویس لایحه خیلی خوبی برگرفته از پژوهش جهانی تهیه شد و به هیات‌دولت ارسال شد، اما برگشت. چون متاسفانه کسانی در مورد این موضوع اساسی تصمیم می‌گیرند که آگاهی قبلی و تخصص کافی ندارند، مثلا بعد از اینکه این لایحه به کمیسیون کلانشهر‌ها رفت به یکباره به کمیسیون اجتماعی دولت بازگشت این در حالی است که در این کمیسیون افرادی تصمیم می‌گیرند که نگرشی نسبت به مسائل آتش نشانی ندارند.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران ادامه داد:، ولی متاسفانه من کم‌کم از اینکه ما از نظر قانونی به سمت بهبود شرایط حرکت کنیم، کاملا ناامید شدم و شاید باید همین طور کج‌دار و مریز رفتار کنیم تا حادثه دیگری اتفاق بیفتد، تیم دیگری مقصر شناخته شوند و زندان بروند یا خسارت بدهند. در این زمینه به نظرات نهاد‌های تخصصی اهمیت داده نمی‌شود؛ زمانی که حادثه اتفاق بیفتد هیات و کمیته تشکیل می‌دهیم و بررسی می‌شود و هیات تخصصی نظر هم می‌دهد. همان هیات هم که انتخاب می‌کنند نمی‌توانند به نظرات تخصصی اش عمل کنند. مثلا آتش‌نشانی از پلاسکو بازدید و اخطار هم صادر کرد، اما موثر نبود؛ خب چرا موثر نبوده؟ چون قانون وجود نداشته است. نظر هیات خودشان را هم قبول ندارد. بحث ایمنی تا مدتی پس از پلاسکو داغ بود، اما حالا دچار رخوت شدیم البته در این باره در سازمان آتش‌نشانی و شورای شهر اقدامات خوبی انجام شده و مصوباتی به تصویب رسیده است، این مصوبات اگر به صورت قانون سراسری ملی دربیاید ما می‌توانیم یک جهش داشته باشیم.
سقف‌های کاذب قاتل جان مردم شده‌اند
وی درباره بیشترین عوامل حریق در ساختمان‌ها نیز توضیح داد: بیشترین عامل آتش‌سوزی مربوط به برق است. منظور ما از ایمنی در برق شامل بهره‌برداری، سیم‌کشی، پریز، کلید و اتصالات و ... است. البته این شاخصه‌ها در اماکن تجاری شامل عوامل دیگری هم می‌شود، اول اینکه پله‌های امن و دوربند برای فرار مردم باید وجود داشته باشد؛ اگر ما در پلاسکو پله‌های درستی داشتیم همان اول کار حریق را مهار می‌کردیم، چون از چند جناح می‌توانستیم خودمان را به حریق برسانیم. ولی در پلاسکو در هر طبقه باید کل طبقه را دور می‌زدیم تا به طبقه بالاتر برسیم مثلا برای رسیدن به طبقه یازدهم باید طبقه دهم را دور می‌زدیم. پس یک مورد اینکه راه‌های خروج امن بسازند.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران با بیان اینکه بحث دیگر حوزه‌بندی و منطقه‌بندی حریق است، اضافه کرد: مثلا اگر واحد تجاری 1 دچار آتش‌سوزی شد، دیگر حریق به واحد 2 سرایت نکند؛ این موضوع بسیار ساده است. شما می‌توانید با یک دیوار بتنی و آجری جلوی این مساله را بگیرید. البته نباید فراموش کنیم که امروزه سقف‌های کاذب قاتل جان مردم شده‌اند. در گذشته شیروانی بود الان به سقف‌های کاذب تبدیل شده است، زیرا بالای سقف‌های کاذب را برای سیم‌کشی‌ها و لوله‌کشی خالی می‌گذارند، در صورتی که می‌توانند در دیوار‌ها این سیم‌کشی و لوله‌کشی‌ها را انجام دهند و دور آن را سیمان بگذارند که این اتفاقات نیفتد. اما سازندگان برای کم شدن هزینه‌هایشان سقف‌های کاذب می‌گذارند و کسی نمی‌بیند آن زیر چه خبر است.
وی با بیان اینکه بحث دیگر در این زمینه استانداردسازی تاسیسات مکانیک حرارتی است، گفت: اگر تجهیزات اقدام برای اطفای حریق وجود داشته باشد در لحظات اولیه می‌توان حریق را خاموش کرد، اما معمولا همه می‌گویند این تجهیزات را ندارند یا اگر دارند خاموش است و هیچ مرجعی نیست که برای نبود یا خاموشی این تجهیزات اعتراض کند.
قدیری با بیان اینکه مساله دیگر در این خصوص تغییر کاربری‌هایی است که به شکل غیرقانونی انجام می‌شود، گفت: برای مثال کاربری یک ساختمان مسکونی تعریف می‌شود، اما تبدیل به کاربری تولیدی یا انبار می‌شود. بسیاری از مواردی که اتفاق می‌افتد به این صورت است؛ مخصوصا مناطقی که مجاور قطب تجاری است. فرض کنید در منطقه یافت‌آباد (منطقه 18) که مرکز تولیدی مبل است، اکثرا منازل مجاور با قیمت مناسب اجاره و تبدیل به کارگاه یا انبار مبل می‌شوند یا درصد قابل‌توجهی (درحدود بالای 50 درصد) از منازل اطراف بازار تبدیل به انبار شدند؛ در این ساختمان‌ها حجم بسیار زیادی از کالا‌های قابل اشتعال را دپو کرده‌اند که کوچک‌ترین غفلت باعث آسیب‌دیدگی بسیار زیاد می‌شود یا برای مثال در طبقه دهم ساختمان تولیدی پارچه ایجاد کرده‌اند.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران با بیان اینکه شاخصه‌های بسیار واضح و قابل فهمی در تشخیص و درجه ناامنی ساختمان در آتش‌سوزی وجود دارد، توضیح داد: این شاخصه‌ها به سادگی قابل شناسایی و کنترل است به شرطی که قانونی وجود داشته باشد. همیشه افراد متخلف هستند و متاسفانه زمانی که تخلف صورت می‌گیرد، این تخلفِ رایج به عرف تبدیل می‌شود و همه تصور می‌کنند خطری وجود ندارد.
قدیری ادامه داد: مثلا اگر شما به پاساژی در منطقه امیرکبیر بروید، می‌بینید اکثر مغازه‌ها لاستیک‌های ماشین را که برای فروش گذاشته‌اند در معرض دید مردم قرار داده اند و اگر این لاستیک‌ها به هر دلیلی آتش بگیرد دود ناشی از آتش‌سوزی اجازه نمی‌دهد حتی مردم فرار کنند و آتش به سادگی خاموش نمی‌شود. اگر در تهران ساختمان ایمنی دیده شود باید تعجب کنیم.
معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران که معتقد است رعایت ایمنی شامل بحث دانش و فرهنگ مردم هم می‌شود، اضافه کرد: ما باید در بحث فرهنگی کاری انجام دهیم که خود مردم در فضای ناامن چه برای خرید، سکونت یا حتی کار اداری حضور پیدا نکنند؛ مردم باید خودشان مطالبه‌گر باشند، تذکر دهند و شکایت و پیگیری کنند در غیر این صورت وقتی به آن‌ها تذکر و آگاهی می‌دهیم که این مکان خطرناک است، آن‌ها شاکی می‌شوند.
وی با اشاره به انجام اقدامات فرهنگی از سوی سازمان آتش نشانی در این زمینه تصریح کرد: به منظور فرهنگ سازی در این زمینه پروژه‌ای در دست راه‌اندازی داریم که طبق این پروژه نیرو‌های ما به سراغ مردم می‌روند، چون در این موارد مردم به سراغ ما نمی‌آیند و در داخل واحد‌ها به مردم تذکر دهیم. این مساله دانش ایمنی است، مردم باید مطلع باشند که ساختمان‌شان در چه شرایطی است و این بخش شامل اخطار نیست و فقط آگاهی‌دهنده است.
وقوع 100 درصد مرگ‌ومیر‌ها در ساختمان‌های زیر 6 طبقه
گرفتن تاییدیه ایمنی برای ساختمان‌های کمتر از 6 طبقه موضوعی است که با توجه به فراوانی این ساختمان‌ها در شهر می‌تواند یکی از عوامل پیشگیری از حادثه‌هایی همچون پلاسکو باشد. معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی شهرداری تهران با بیان اینکه براساس قانون همه ساختمان‌ها با هر تعداد واحد، طبقه و هر میزان مساحتی باید مسائل ایمنی و آتش‌نشانی را رعایت کنند، اضافه کرد: به صراحت می‌توانم بگویم طبق آماری که داریم - اگر پلاسکو را فاکتور بگیریم و کنار بگذاریم- تقریبا 100‌درصد مرگ‌ومیر‌ها در ساختمان‌های زیر 6 طبقه اتفاق می‌افتد. به لحاظ تراکم جمعیت، کوچک بودن واحد مسکونی و در نتیجه کمتر شدن فاصله منابع حرارتی مثل اجاق گاز و بخاری و مواد قابل اشتعال مثل مبل و فرش و صندلی و ... موجب می‌شود در صورت وقوع حادثه افراد بیشتری در معرض خطر قرار می‌گیرند.
وی با بیان اینکه ساختمان‌هایی در این تعداد طبقه برای اینکه هزینه‌های تمام‌شده‌شان کمتر شود از ایمنی کمتری برخوردارند، گفت: لذا بالای 80 درصد حریق‌ها در ساختمان‌های زیر 6 طبقه اتفاق می‌افتد. در ساختمان‌های کم‌ارتفاع این حسن وجود دارد که می‌توانیم با هزینه بسیار کمتر به ایمن‌سازی ساختمان بپردازیم. در مصوبه سال 95 که سه سال از آن می‌گذرد این نگاه وجود دارد. در سال 74 شهردار وقت اعلام کرد که ایمن‌سازی از ساختمان‌های بلندمرتبه شروع شود و متاسفانه این عرف تا به امروز ادامه پیدا کرد. در این باره لایحه‌ای از سوی آتش نشانی به شورای شهر ارسال شد که قرار بود به زودی اجرا شود، اما یک مشکل اجرایی به وجود آمد که امیدواریم این مشکلات با حوزه شهرسازی حل شود و به امید خدا از سال آینده هر ساختمان با هر تعداد طبقاتی که ساخته می‌شود مشمول ضوابط ایمنی آتش‌نشانی شود؛ امیدواریم در سال 99 این مصوبه عملیاتی شود.