بزرگنمايي:

پیام آذری - شهر: از کودکان زباله‌گرد چه می‌دانیم؟ اینکه اهل کجای این جهانند، چند نفرند و درآمدشان چقدر است؟ این پرسشها چه اهمیتی دارد وقتی که این کودکان آینده‌شان را با زباله‌گردی در مخازن زیاله فرو می‌ریزند و شاید در آینده بشوند پیمانکاری شبیه پیمانکار خودشان.

به گزارش شهر ، روزانه نزدیک به هشت هزار تن گنج در تهران رها می‌شود، این گنج رها شده را طلای کثیف هم می‌نامند، زباله‌هایی که دو سرانجام در انتظارشان است؛ یا توسط عوامل شهرداری جمع آوری می‌شوند و در نهایت بازیافت و دفن صحیح یا اینکه راهی گونی‌ و کیسه‌هایی روی کتف و کمر کودکان زباله‌گرد می‌شوند.
می‌گویند کودکان کار و زباله‌گرد در تهران، بیشترشان ایرانی نیستند اما چه فرقی می‌کند کودکی که تا کمر در مخازن زباله خم شده ایرانی باشد یا افغانستانی و پاکستانی. هیچ کس از اینکه دقیقا چند کودک زباله‌گرد در تهران وجود دارد یا اینکه اهل کجای این جهانند و سرپرست چند نفر هستند آمار مطمئنی ندارد، این خاصیت کار غیررسمی است، چه برسد به آنکه پای کودکان هم در میان باشد. با این حال آمارهایی وجود دارد که مسئولان اغلب به آنها اشاره می‌کنند؛ اینکه در تهران چیزی نزدیک به چهار هزار و 700 کودک زباله‌گرد وجود دارد که تقریبا نیمی از آنان نان‌آور خانه‌شان هستند البته اگر خانه‌ای داشته باشند. گردش مالی پسماند خشک در شهر تهران چیزی در حدود سه هزار میلیارد تومان در سال است که 70 درصد این میزان، سهم جمع آوری غیررسمی پسماند است.
کارت‌های 3 تا 5 میلیون تومانی
درآمد زباله‌گردهای خرد اما؛ حدودا 50 هزار تومان در روز است و اگر خیلی خوش شانس باشند و در مناطق شمالی تهران زباله‌گردی کنند تا 80 هزار تومان هم درآمد دارند. البته زباله‌گردی در هر منطقه قیمتش خودش را دارد، درواقع هر منطقه یک پیمانکار دارد و بررسی ها نشان داده که معمولا پیمانکار هر پنج تا 6 خیابان را به یک گروه واگذار می کند و معمولا از سه تا پنج میلیون تومان از این زباله گردها می‌گیرد و به آنها کارتی می‌دهد که نشان مالکیت آنان بر خیابان‌هاست. مناطق یک تا پنج در تهران بیشترین تعداد متقاضی برای زباله‌گردی را دارد. پیشتر شینا انصاری، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران به شهر گفته بود: «مناطق شمالی تهران به دلیل نوع مصرف و شیوع دفع پسماند، بیشترین میزان پسماند را تولید می‌کنند.»
کودکان زباله‌گرد؛ پیمانکاران آینده
بعضی‌ها می‌گویند کودکان زباله‌گرد کارشان را تا بزرگسالی ادامه میدهند، آنقدر که جا پایی محکم کرده باشند و پس انداز کنند تا خودشان وانتی بخرند و بشوند پیمانکار چندین کودک جدید زباله‌گرد. بیشترشان یا اصلا درس نخوانده‌اند یا ترک تحصیل کرده‌اند و بدون هیچگونه مهارتی پا در یکی از پولسازترین مشاغل غیررسمی گذاشته‌اند به همین دلیل هم است که برخی از مشکلات مربوط به زباله‌گردی به پدیده ارزش بالای آنها و به اصطلاح طلای کثیف بودن آن برمی‌گردد. فاطمه خاوری، فعال مدنی حوزه کودکان، پارسال در نشست تخصصی آسیب شناسی زباله گردی در تهران که در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، گفته بود: «این کودکان اغلب از نظر هویتی دارای مشکلاتی هستند؛ کودکانی هستند که بهترین روزهای عمر خود را در کار زباله‌گردی مشغول هستند و آینده خود را برای یافتن یک لقمه نان در سطل زباله می‌ریزند، ابتدا موضوع زباله‌گردی برای جمع‌آوری وسایل قابل استفاده بود اما بعدها با اجرای طرح‌های بازیافت این موضوع به شغل تبدیل شد.»
رو در رویی شهرداری با مافیای زباله
اما قانون چه می‌گوید؟ در هیچ کجای قانون هیچ کشوری کار کودک و بویژه زباله‌گردی رسمیت ندارد بلکه با آن مقابله هم می‌شود. در شهر تهران اما شرایط متفاوت است، نبود مدیریت یکپارچه سبب شده تا نهادها و دستگاه‌های مختلفی خود را ملزم به مقابله با پدیده زباله‌گردی کنند.
شهرداری تهران هم سالهاست سعی می‌کند به این وضعیت سر و سامان دهد اما سنگ‌اندازی مافیای زباله در برنامه‌های شهرداری در این حوزه نه فقط سبب کاهش تعداد کودکان زباله‌گرد نشده بلکه آنقدر نفوذ مافیای زباله را زیاد کرده که بسیاری از طرح‌ها هرگز اجرا نشدند. با این حال پیروز حناچی، شهردار تهران اواخر خرداد امسال و همزمان با روز جهانی مقابله با کار کودکان بخشنامه‌ای هشت بندی را با هدف کاهش تعداد کودکان زباله‌گرد در تهران ابلاغ کرد. او در این بخشنامه تاکید کرده که «شهرداران مناطق 22 گانه با همکاری معاونت خدمات شهری و محیط ‌زیست، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی و سازمان بازرسی با تشدید نظارت بر عملکرد پیمانکاران و اجرای دستورالعمل زیر، از هرگونه به‌کارگیری کودکان از سوی پیمانکاران جلوگیری کنند.»
به گزارش شهر ، اصلاح شیوه جمع‌آوری زباله از سوی معاونت خدمات شهری شهرداری، نظارت شهرداران مناطق 22 گانه نسبت بر عملکرد پیمانکاران و جلوگیری از هرگونه به کارگیری کودکان در مراحل جمع‌آوری زباله، برخورد با پیمانکاران خاطی به جای برخورد با کودکان کار و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد فعال در زمینه کودکان زباله‌گرد، نظارت سازمان بازرسی شهرداری، استفاده از ظرفیت سامانه 137 برای پیگیری گزارش‌های مردمی در این بخش و افزایش خدمات اجتماعی و حمایتی به کودکان منع‌شده از کار و خانواده‌های آنان در حدامکان، خلاصه‌ای از این بخشنامه و مسئولیت معاونت ها و سازمان‌های شهرداری تهران است.
با این حال اما به نظر می‌رسد، مافیای زباله نقش قابل توجهی در چرخه جمع آوری زباله و کودکان زباله‌گرد بازی می‌کند، به همین دلیل است که مدیریت شهری کار مشکلی برای از بین بردن این معضل در پیش دارد.
خبرنگار: فریبا رحمانی