بزرگنمايي:

آذری آنلاین - ارومیه- گیاهان کوهی که در بهار طبیعت به صورت خودرو در مناطق بکر و کوهستانی آذربایجان غربی می روید بار دیگر به بازارچه های سنتی منطقه رونق بخشید و عطر و طعم غذاهای محلی را به سفره های مردم این استان هدیه کرد.
  مردم با رویش این گیاهان خوراکی، راهی طبیعت این منطقه می شوند و رستنی های معطری که نام و کاربرد آنها را از پدربزرگ ها و مادربزرگ ها آموخته اند، دست چین می کنند.
این روزها با گذر از روستاها، حاشیه شهرها و کوه پایه های این سرزمین کهن می توان مردمان بسیاری را از زن و مرد تا پیر و جوان در حال چیدن گیاهان کوهی مشاهده کرد.
برای برخی از مردم نیز گیاهان کوهی منبع کسب درآمد به شمار می رود و چه بسا تا پایان فصل بهار اقدام به برداشت و فروش این گیاهان معطر و پرطرفدار می کنند.
جالب توجه اینکه نام بسیاری از این گیاهان کوهی همچون "دوه دابانی ( پاشنه شتر)" یا "غاز آیاغی ( پای قاز) " در زبان محلی از طبیعت و حیوانات گرفته شده است.
یلمیک، گندله، بولاغ اوتی، گلین بارماغی، قجی، ارمنی قجسی، کنگر، اوشقون و چریش از جمله گیاهان کوهی است که به سفره های مردم این استان رنگ و بوی بهاری می بخشد.
به گفته کارشناسان و مردم محلی برخی از این گیاهان دارای خواص دارویی بوده و نسخه های شفابخشی با استفاده از این رستنی ها که سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است، همچنان در میان مردم کاربرد دارد.
مردم این استان برای نمونه از شربت " ریواس " برای دفع باکتری‌های مضر از دستگاه گوارش و از گیاه " بولاغ اوتی " برای کاهش قند خون و تسکین دردهای عصبی استفاده می کنند.
داستان چیدن و طبخ غذاهای محلی با گیاهان کوهی برای بسیاری از مردم آذربایجان غربی تکراری اما نوستالژیک است و عده ای در این فصل خاطرات طبخ غذاهای سنتی با استفاده از گیاهان کوهی توسط مادربزرگ ها را مرور می کنند.
به گفته یک ارومیه ای مقیم آمریکا بهار برای برخی از ایرانیانی که در سایر کشورها سکونت دارند، یادآور طبخ غذاهای سنتی با استفاده از گیاهان کوهی است.
مریم داوود نژاد ادامه داد: در نخستین سال های اقامتم در خارج از ایران، مادرم برخی از گیاهان کوهی را جهت استفاده من می خشکاند ولی بعدها تخم این گیاهان را کاشتم و هر ساله آن را برداشت می کنم.
وی با بیان اینکه خواص این گیاهان برای بسیاری از مردم نامعلوم است، گفت: رویش گیاهان کوهی یکی از نعمت های خدادادی و ظرفیت های ارزشمند آذربایجان غربی است.
اما کارشناسان معتقدند که برداشت نادرست گیاهان کوهی خطر انقراض آنها را نزدیک تر کرده و مردم باید اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنند.
کارشناس گیاهان دارویی در ارومیه اظهار کرد: روش برداشت گیاهان کوهی توسط بیشتر مردم نادرست است و این گیاهان نباید از ریشه برداشت شود.
محمد فرخی تاکید کرد: گیاهان کوهی در این استان به دلیل داشتن خواص دارویی و قدمت دیرینه نیازمند حفاظت و نظارت بر نحوه برداشت است تا در دراز مدت ریشه آنها خشکانده نشود.
فرخی اضافه کرد: علاه بر مسئولان، مردم نیز باید در حفظ و نگهداری این گیاهان تلاش کنند و نباید تنها به فکر کسب درآمد از راه برداشت غیراصولی باشند زیرا رشد و تکثیر این گیاهان به کندی صورت می‌گیرد.
کارشناس بهره برداری از گیاهان دارویی نیز اظهار کرد: آذربایجان غربی یکی از مهمترین رویشگاه های گیاهان دارویی در کشور بوده و این استان از نظر تنوع گیاهان دارویی رتبه های نخست کشور را به خود اختصاص داده است.
نیما سعیدی اقدم ادامه داد: آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان کوهی این استان وجود ندارد اما هر ساله هزاران کیلوگرم از آنها علاوه بر بازارهای محلی به استان های همجوار نیز راه می یابند.
وی اظهار کرد: به دلیل چیدن گیاهان خوراکی قبل از گل دهی توسط مردم منطقه، گونه های گیاهی نظیر پیاز کوهی، کنگر، مندی، گل آقا، ریزک، تره کوهی و موسیر در معرض انقراض قرار گرفته است.
وی برداشت بی رویه و غیراصولی را از جمله دلایل انقراض گونه‌های مختلف گیاهان خوراکی و دارویی دانست و بومی سازی آنها را یکی از راهکارهای مقابله با خطر انقراض این گیاهان عنوان کرد.
 بیش از 800 گونه از گیاهان دارویی از جمله کاسنی، شب بو، نعناع، بولاغ اوتی، ختمی، چوبان کبریتی، بادرنجبویه، شیرین بیان، ثعلب، مرزه، اله گز، نسترن، موسیر و گندله در آذربایجان غربی شناسایی شده است.
داغ جعفری سی، داغ قارپیزی، دوه دابانی، مندی، قوش اوزومی، داغ سقزی، یمیشان، چریش، هویچ وحشی، غازآیاغی، یارپیز، کنگر، شوید، کهلیک اوتی و ریواس نیز از دیگر گیاهان دارویی و کوهی این استان به شمار می رود.
آذربایجان غربی با بیش از 37 هزار کیلومترمربع وسعت و برخورداری از آب و هوا و بارش‌های مناسب یکی ‌از مهمترین رویشگاه‌های انواع مختلف گیاهان خودرو در کشور بوده اما تاکنون هیچ نهادی نسبت به نظارت بر برداشت اصولی و حفاظت از این منابع غذایی اقدام نکرده است.