چاپ

پیام آذری - تبریز-ماه محرم که فرا می‌رسد سرتاسرآذربایجان را حزن و اندوه فرا می‌گیرد و لباس تمام مردم همرنگ پرچم‌های برافراشته شده در شهرها می‌شود.

خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها _ آناهیتا رحیمی: حکایت این روزها را باید از عاشقان سیدالشهداء پرسید که با فرا رسیدن ماه محرم، رخت عزا بر تن می‌کنند و با ارادت خاصی بر مولای خود اشک می‌ریزند. ماه محرم که فرا می‌رسد پرچم و علم‌های سیاه در جای جای شهرها برافراشته می‌شود.
عزاداری مردم آذربایجان در روزهای محرم، زبانزد خاص و عام است که از دیرباز مطرح بوده و تا به امروز نیز ادامه دارد. شاه حسین گویان (شاخسی)نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم در بیشتر نقاط آذربایجان و به طور گسترده در تبریز برگزار می‌شود این مراسم از اول محرم تا دهمین روز از همین ماه و ظهر عاشورا ادامه می‌یابد. در زبان ترکی آذربایجانی مردم به این مراسم «شاخسی» می‌گویند که کوتاه شده واژه «شاه حسین» است.
علم بندی سنت رایج در مراغه
علم بندی از آیین‌های قدیمی و تقریباً منحصر به فرد هیأت‌های حسینی در مراغه می‌باشد؛ این عزاداری بدین گونه است که علم‌ها پس از برافراشته شدن در این روز تا بیست و هشتم ماه صفر در محلات بر پا مانده و پس از این روز به پایین کشیده می‌شود. هیأت‌های عزاداری مراغه با برافراشتن علم که نماد استقامت و پیروزی شیعه است، ارادات خود را به اباعبدالله الحسین ابراز می‌کند.
در این مراسم عزاداری، هر کسی که نذر یا حاجتی دارد برای آورده شدن آن روسری، پارچه و شال به علم می‌بندند و با سر دادن ندای یا حسین و یا ابوالفضل از خداوند متعال مدد خواسته و خواهان برآورده شدن نذر خود هستند و در کنار این مراسم ده‌ها رأس گوسفند که برای این روز نذر شده‌اند در پای علم ذبح می‌کنند.
پولکه گردانی سنت رایج در شیشوان عجب شیر
مشعل گردانی این منطقه آئینی در چارچوب گرامیداشت یاد 72 یار وفادار امام حسین و خورشید فروزان دشت کربلاست. بر اساس این آیین، شب‌های تاسوعا و عاشورای حسینی در روستای شیشوان، ده‌ها پولکه آتشین در فضای شب چرخانده می‌شود. آتش گردانی اهالی روستای شیشوان به عقیده بسیاری به نشانه آتش گرفتن خیمه‌های امام حسین در شب عاشوراست.

عزاداران مانند وقتی که به زیر علم می‌روند یکی یکی به زیر این مشعل رفته و دو نفر دیگر به دنبالش راه می‌افتد که یکی سطل آب را با خود برده و دیگری آب را از سطل برمی‌دارد و به آتش گردان می‌ریزد تا او را خنک کند. عزاداران، این مشعل‌ها را با زنجیرهای بلندی در دست یا آتش مشعل اصلی روشن کرده و بر سر عزاداران می‌گردانند.
دسته های عرب و عجم در عزاداری محرم
اما دسته‌های عرب، عجم و زنجیرزنان بازار بزرگ سرپوشیده تبریز، حال و هوای دیگری دارد دسته‌جات عزاداری که بدون استفاده از طبل و حفظ اصالت خود، سالیان سال است که در این بازار در سوگ مولای خود ندای عاشقی سر می‌دهند.
ایام محرم که فرا می‌رسد لباس حجره‌داران هم‌رنگ پرچم‌هایی می‌شود که سرتاسر بازار را در بر گرفته است. اینجا تنها کسی که از تمام دسته‌جات عزاداری بازار با خبر است حاج محمد تقی شهیری است.
حجره‌ای با درهای چوبی که فرشی نیز زیر پاهایت پهن است؛ مغازه حاج محمد آماده عزاداران حسینی است میز و صندلی‌هایی که کنار هم چیده شده و سماورهای بزرگ و استکان‌هایی که روی آنها را با پارچه‌ای پوشانده است.

36 سالی می‌شود که حاج محمد در این بازار مغازه دارد و ریش سفیدهای بازار نیز برای صحبت از عزاداری‌هایی که به رسم هر سال قرار است در این بازار برگزار شود به حجره حاج محمد می‌آیند.
دسته‌جات عزاداری 24 محله قدیمی در بازار مسقف تبریز
حکایت عزاداری‌های ماه محرم را باید از زبان ریش سفیدهای بازار بزرگ تبریز شنید؛ از قدیم الایام در این بازار از روزهای اول محرم تا سوم امام حسین (ع) دسته‌جات عزاداری 24 محله قدیمی که در تبریز وجود دارد به این بازار می‌آیند. این را حاج محمد شهیری از ریش سفیدهای بازار بزرگ تبریز می‌گوید که بهتر از همه از حال و روز دسته جات عزاداری در این بازار با خبر است.

مغازه‌هایی که دست از خرید و فروش می کشند
دسته‌جات عزاداری از ابتدای بازار صادقیه جمع می‌شوند و بر اساس نوبتی که نوشته شده و برنامه‌ای که چاپ می‌شود برای عزاداری به این بازار می‌آیند. در اول هر دسته عرب‌ها، سپس زنجیر زنان و در آخر نیز عجم‌ها می‌آیند و بازار نیز تا سوم امام حسین (ع) تعطیل است؛ برای امنیت بازار نیز نیروهای پلیس نیز می‌آیند و تمام مغازه‌هایی که در مسیر عزاداری‌ها هستند از خرید و فروش دست کشیده و میزبانی عزاداران را می‌کنند.
شبیه خوانی نماد شیر و حضرت حر در روز عاشورا
عرب‌ها با دو دست سینه می‌زنند اما عجم‌ها با یک دست؛ در قدیم الایام تقریباً 45 سال پیش در شبیه خوانی محله شتربان، که طبق روایتی که در شب به آتش زدن خیمه‌ها، شیری آمده بود شخصی لباس شیر می‌پوشید و همه ندا می‌دادند ای شیر یتیش بو گون هرایه، امداد اله آل مصطفایه که حتی شبیه حضرت حر را نیز می‌آورند؛ اما در قدیم الایام شبیه کودکان العطش نیز می‌آمد که دیگر نیست.
کارشناس تشکل‌های دینی اداره کل تبلیغات اسلامی در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان می‌کند : برخی از آیین‌های عزاداری وجود دارد که مطابق عقل و نقل یعنی شرع مقدس بوده اما برخی به مرور زمان دچار آسیب و تحریف می‌شوند.
محمد فتح الله زاده برگزاری مجالس روضه خوانی، سینه زنی و زنجیر زنی را از جمله عزاداری‌ها معرفی و ادامه می‌دهد : شاه حسین گویان نیز یکی از اشکال عزاداری استان می‌باشد که باید به دور از هر گونه پیرایه، آسیب و بدعت مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره بر اینکه آسیب با خرافه و بدعت تفاوت دارد اضافه می‌کند : اختلاط زن و مرد یا راه بندان بخاطر عزاداری از جمله آسیب‌هایی است که حرام شمرده می‌شود.
فتح الله زاده در پایان توضیح می‌دهد : هر امری که در عزاداری‌ها باعث وهن شده و سطح دین را در انظار دیگران سبک جلوه دهد حرام است .
اینجا باید حکایت عاشقی اباعبدالله الحسین را از ریش سفیدان بازار مسقف تبریز شنید که از سنین کودکی در کنار پدر خود، راه و رسم عاشقی و ایثار را آموخته‌اند. ماه محرم ماهی است که تمام دلدادگان حسین بن علی، بیعت وفاداری خود به خاندان اهل بیت علیهم السلام را تجدید می‌کنند.