چاپ

پیام آذری- یکی از مسائل مهمی که این روزها نوجوانان، جوانان و خانواده‌ها درگیر آن هستند، سیر در فضای مجازی و اعتیاد تکنولوژیک است؛ اعتیادی که در ظاهر امر چندان جدی گرفته نمی شود اما به آسیب‌های خطرناکی از قبیل استفاده افراطی و بیمارگون و بی خوابی‌های شبانه و وابستگی‌ها منجر شده و سلامت جسم و روان فرد را در معرض تهدید جدی قرار می دهد.
اعتیاد به اینترنت و یا در معنی وسیع‌تر استفاده‌ بیش از اندازه از رایانه و گوشی تلفن همراه در زندگی و وابستگی به آنها را به طوری که باعث ایجاد اخلال یا مشکل در رسیدگی به کارهای روزانه و در نهایت بروز مشکلات روانی در افراد شود، اعتیاد مجازی گویند.
کارشناسان امر با اشاره به رشد لجام گسیخته و سرسام آور اعتیاد به فضای مجازی در جامعه ایرانی در سال های گذشته می گویند که اتخاذ نکردن تدابیر علمی و کارشناسی برای کنترل این وضعیت می تواند هزینه های سنگین مادی و معنوی به دنبال داشته باشد.

** حضور هشت ساعته کاربران آذربایجان شرقی در فضای مجازی
به گفته رئیس پلیس فتای آذربایجان شرقی، مردم استان روزانه به طور متوسط بین چهار تا هشت ساعت در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی سیر می کنند.
سرهنگ محسن محمودی با اشاره به تهدیدات فضای سایبری برای مردم، بیشتر تخلفات رخ داده در فضای مجازی را ناشی از نبود آگاهی کاربران در استفاده درست از این فضا دانست.
وی افزود: ضروری است آگاه سازی لازم در خصوص نحوه استفاده از فضای مجازی و همچنین نحوه نگهداری اطلاعات به شهروندان ارائه شود.
محمودی، کنترل، رصد و پایش فضای سایبری را یکی از مهم ترین اولویت های پلیس فتا برشمرد و گفت: پلیس با بهره گیری از تخصص ها و مهارت های پرسنل نیروی انتظامی، فضای مجازی را به طور شبانه روزی رصد و کنترل می کند.
به گفته وی، بیشترین رده سنی کاربران فضای مجازی در آذربایجان شرقی بین 12 تا 25 سال است.
محمودی با بیان اینکه رصد خوبی بر فضای مجازی داریم و پلیس فتای آذربایجان شرقی جزو استان های پیشرو و موفق در برخورد با جرائم سایبری است، گفت: فریضه امر به معروف و نهی از منکر را باید در فضای مجازی نیز ایجاد کنیم که مقدمات آن را در استان کلید زده ایم.

**خلا فضای واقعی، عامل گرایش به فضای مجازی
مدرس دانشگاه های تبریز و کارشناس علوم ارتباطات، آمار مربوط به حضور هشت ساعته مردم استان در فضای مجازی را غیر قابل باور خواند و گفت: من تحقیق علمی و دقیق در این زمینه ندیده ام و معتقدم اظهار نظر در این زمینه باید دقیق و علمی باشد.
حسن آذری با بیان اینکه به لحاظ روش شناسی و پژوهشی در مورد مصرف رسانه ای استان تحقیق جامعی وجود ندارد، افزود: کاملا مسلم است که زیاد مصرف می کنیم و به نوعی به اعتیاد رسانه ای دچار شده ایم.
وی در مورد دلایل گرایش بیش از اندازه مردم و بویژه جوانان به فضای مجازی اظهار داشت: از جمله دلایل آن جذابیت فضای مجازی است و اینکه فضای مجازی چند رسانه ای و چند کارکردی است.
آذری ادامه داد: در فضای مجازی با کارکرد انباشته مواجه هستیم، زیرا که فضای مجازی ظرفیت ارتباطی و گروهی دارد که همزمان کارکردهای ارتباطی،گروهی و گفت و گو محور در آن امکان پذیر است.
وی با قبول برخی آسیب های فضای مجازی به لحاظ ویژگی های ساختاری آن، اظهار داشت: قسمتی از آسیب های فضای مجازی در امتداد آسیب های فضای واقعی است که برون دادش را در فضای مجازی مشاهده می کنیم و باید آسیب های فضای واقعی رصد و شناسایی شود.
کارشناس علوم ارتباطات خاطرنشان کرد: اینکه آسیب های فضای مجازی زیاد است و باید عمیق تر به این مساله وارد شویم، نگاه جبرگرایانه به تکنولوژی است و باید آسیب های اجتماعی فضای مجازی را با توجه به ساخت اجتماعی جامعه بررسی کنیم.
آذری تاکید کرد: اگر فضای مجازی تبدیل به بحران می شود، قسمتی به خلاهای فضای واقعی بر می گردد؛ در فضای واقعی خلاهای مختلفی از جمله جایگزین های خانواده و خلاها و کمبودهای فضای خانواده وجود دارد.
وی، خودافشایی، خودگشودگی و احساس حمایت کاربران بواسطه ایجاد گروه ها در فضای مجازی را از جمله جذابیت های این فضا برشمرد و گفت: اگر در خانواده به نوجوان فضا و بهای زیادی داده نشود، به طور قطع به سمت فضای مجازی گرایش بیشتری خواهد داشت.
آذری با بیان اینکه یکی از عناصر عصر حاضر، ظهور جامعه گفت و گو محور است که ویژگی اصلی آن ایجاد امکان گفت و گو برای همه است، افزود: والدین باید در خانواده به فرزندان امکان بروز و ظهور و بیشتری داده و در گفت و گوها آنها را مشارکت دهند.
وی همچنین مجموعه ای از نیازهای اجتماعی و تفسیری مردم را که در فضای رسانه های غالب جامعه برآورده نمی شود، دلیل اصلی گرایش آنان به فضای مجازی دانست و گفت: خلاها و کم کاری های رسانه های کشور باعث شده که مرجعیت فکری به سمت فضای مجازی سوق داده شود که مسوولان باید به این معضل بیشتر بپردازند.
کارشناس علوم ارتباطات با بیان اینکه متاسفانه گفت و گو در فضای واقعی و فضای عمومی کشور به معنی واقعی رخ نمی دهد، افزود: به همین جهت نیاز مخاطبان به رسانه ها بیشتر احساس می شود و طبیعی است که مخاطب به سمت فضای مجازی گرایش می یابد.
آذری، کمبودها و نارسایی های رسانه های داخلی را عامل گرایش مردم به رسانه های خارجی دانست و خاطرنشان کرد: اگر در رسانه های داخل کشور یک بحث تندی هم مطرح بشود بهتر از آن است که در رسانه های خارجی بیان شود.
وی در مورد راهکارهای استفاده حداقلی و استاندارد از فضای مجازی و مقابله با اعتیاد فضای مجازی گفت: باید شناخت فراگیر از هدف فضای مجازی داشته باشیم که متاسفانه در حوزه پژوهش هم روندها و رویدادها رصد نمی شوند و باید موسسه ای باشد که از ابعاد مختلف فضای مجازی را بررسی کند و تنها جایی که فعلا به این حوزه می پردازد، پلیس فتا است.
مدرس دانشگاه های تبریز، راهکار بعدی مقابله با اعتیاد فضای مجازی را افزایش سواد رسانه ای و دیجیتالی توده مردم عنوان کرد و افزود: مردم باید خودشان کنترل کنند و استفاده شان از فضای مجازی هدفمند باشد و نباید اجباری از بیرون باشد.

**عوارض استفاده از فضای مجازی در کودکان جبران ناپذیر است
یک روانشناس کودک و نوجوان نیز به ایرنا گفت: متاسفانه اعتیاد کودکان به فضای مجازی و استفاده بیش از حد از ابزارهای تکنولوژیک همه گیر شده است.
دکتر حمیده زمانی با بیان اینکه دوران کودکی دوره نشاط و تفریح است، اظهار داشت: قشری که می تواند دورانی را سپری کند تا برای بزرگسالی پیش زمینه رشد و تعالی باشد، متاسفانه با سیر در فضای مجازی جسم و روح خود را ضایع می کند.
وی با بیان اینکه متاسفانه گرایش کودکان و نوجوانان به دنیای مجازی و استفاده از تبلت و گوشی در برخی موارد حالت اعتیاد دارد و کودک را به عوارضی مثل افسردگی، اضطراب و اختلال روانی مبتلا می کند، افزود: در برخی موارد کار به بستری کودک در بیمارستان روانی نیز کشیده شده است.
روانشناس کودک و نوجوان، نقش والدین را در این امر کم تاثیر ندانست و گفت: محیط خانواده و اجتماعی در عملکرد کودک دخیل است و شرایط به سمت کاهش فعالیت های بدنی و گروهی کودکان سوق یافته است.
زمانی خاطرنشان کرد: بعضی وقت ها والدین با تهیه و در دسترس قرار دادن گوشی، تبلت و فضای مجازی بر این باورند که برای فرزندشان امکانات ایجاد می کنند در حالی که فقط کودک را از اجتماع محروم می کنند.
روانشناس کودک و نوجوان در واکاوی علت این معضل، 90 درصد مشکلات را با منشاء خانواده دانست و گفت: خانواده ها باید برای هر ساعت کودک برنامه داشته باشند و آنها را صرفا به انجام تکالیف وادار نکنند بلکه فعالیت های جسمی، ورزش و بازی کودک را نیز مد نظر قرار دهند.

**والدین حضور در فضای مجازی را به همکلامی با کودکان ترجیح می‌دهند
استاد جامعه شناسی و آسیب شناس نیز در این رابطه اظهار داشت: در گذشته والدین مقداری از زمان خود را صرف بازی و مکالمه با کودکان می‌کردند، ولی از زمانی که گوشی های همراه و تبلت‌های هوشمند به خانواده‌ها راه یافت، کمتر پدر و مادری را می‌بینیم که همکلامی با کودک خود را به فضای مجازی ترجیح دهد.
منوچهر جمالی گفت: از سوی دیگر تنهایی کودکان در خانه و بهانه‌گیری های آنها باعث شده تا والدین هم کودکان را به دنیای مجازی و بازی‌های آنلاین دعوت کنند.
وی خاطرنشان کرد: والدین برای راحتی کار خود، کودکان را به حال خودشان وا می‌گذارند و به طور قطع این امر آسیب‌های فراوانی به جامعه و خود کودک وارد می‌کند که به هیچ عنوان قابل بازگشت نیست.
آسیب شناس اجتماعی افزود: عده‌ای برای جلوگیری از آسیب هایی که فضای مجازی بر جوانان و نوجوانان دارد، منع استفاده از اینترنت را توصیه می کنند؛ اما به عقیده روانشناسان این روش اشتباه ترین گزینه دراین خصوص است که می تواند به عاملی تحریک کننده در گرایش بیشتر فرزندان به استفاده از اینترنت تبدیل شود.
وی اظهار داشت: ایجاد محدودیت باعث حساسیت بیشتر جوان و نوجوان می شود؛ برای کاهش آثار مخرب فضای مجازی باید شیوه استفاده درست از این ابزار را به آنان نشان داد، بنابراین رفتار صحیح والدین و ارائه راهکارهایی که بهترین گزینه جهت تصحیح رفتار کودکان، نوجوانان و جوانان است ، موجب راهنمایی و همراهی آگاهانه آنها می شود.
فضای مجازی به عنوان جادوی جهان نمای هزاره سوم یکی از ابزارهایی است که در آینده بشریت نقش مهمی را ایفا می کند و با توجه به تغییراتی که به صورت مداوم در آن ایجاد می شود باید مسیر درست استفاده از آن را نیز شناسایی کرد.
لذا برای جلوگیری یا کاهش آسیب های اینترنتی باید به اقدامات پیشگیرانه ای مانند آگاهی بخشی به مردم از طریق رسانه های جمعی، آموزش دانش آموزان و دانشجویان و تصویب قوانین مختلف مبارزه با جرایم اینترنتی نیز توجه کرد.
برای این که افراد بتوانند از اعتیاد فاصله بگیرند لازم است ابتدا مدت زمان استفاده از اینترنت را محدود کنند؛ به خانواده‌ها نیز توصیه می‌شود در منزل قوانین مشترکی را برای همه اعضا در نظر بگیرند که در ساعت مناسب از اینترنت استفاده شود؛ فعالیت‌های ورزشی و بدنی نیز به فرد کمک می‌کند تا از اعتیاد و وابستگی فاصله بگیرد.