چاپ

پیام آذری - کفش چرم دست‌دوز تبریز به‌تازگی در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است که این مقدمه ثبت جهانی آن به شمار می‌آید و تولیدکنندگان امیدوارند برندسازی کفش تبریز از رکود بازار کفش بکاهد.

15 اردیبهشت بود که گذر رئیس‌جمهور به بازار کفش تبریز افتاد. بازاریان این حضور را «یهویی» خواندند. خروجی حضور دکتر روحانی یک جمله دستوری بود که در نشست خبری‌اش مطرح کرد:‌ «کفش تبریز باید ثبت جهانی شود».
هنوز نشده؛ اما نمی‌توان گفت که اتفاقات خوبی هم نیفتاده است. بلافاصله بعدازاین حضور، جلسات مکرر چه در تبریز و چه در تهران برای بررسی وضعیت کفش و کفاشان تبریز برگزار شد و در حضور برخی از وزرا و روسای سازمان‌های مرتبط، مسائل و مشکلات کفش تبریز به بحث و بررسی گذاشته شد.

کفش تبریز برای تبریز یک برند است. مثل فوتبال برای برزیل، مثل ایفل برای پاریس، مثل هیوندا برای کره جنوبی، گل برای هلند و... وقتی از برند صحبت می‌کنیم، منظورمان هم این است که وقتی اسم‌ کالایی زمزمه می‌شود، بلافاصله تصویری از یک شهر یا کشور در ذهن تداعی می‌شود. کفش چرم برای تبریز همان است.
برند اصولاً به چیزی گفته می‌شود که یک نفر را از یک جای دور به شهرمان می‌کشاند، می‌تواند یک نیت باشد یا یک هدف، یا یک انگیزه. همان‌که برای پایتخت گردشگری جهان اسلام بسیار لازم است. تبریز، این کهن‌شهر ایران‌ به‌عنوان پایتخت گردشگری بین 57 کشور اسلامی در سال 2018 میلادی انتخاب شده است. رویدادی که فرصت تکرار آن در خوش‌بینانه‌ترین حالت بعد از 57 سال دیگر برای یکی از شهرهای ایران می‌تواند پیش بیاید.
کفش تمام‌چرم تبریز ثبت ملی شد
حال در نیمه این سال تاریخی، یک خبر خوش به تبریز می‌رسد: «کفش تبریز بالاخره ثبت ملی شد». سؤالی که پیش می‌آید این است: «مگر نشده بود؟» رئیس اتحادیه کفاشان تبریز می‌گوید «نشده بود، هرچند باید 40 سال پیش این اتفاق می‌افتاد اما احساس می‌کنم کسانی بودند که نمی‌خواستند ...».

«3 سال است که برای ثبت ملی و جهانی کفش تبریز تلاش می‌کنیم و بالاخره در هفته اخیر نامه آمد که کفش تمام‌چرم تبریز ثبت ملی شده است»؛ این را علیرضا جباریان فام، رئیس اتحادیه کفاشان تبریز در میان می‌گذارد.
او می‌گوید بسیاری از کشورهای همسایه در کمین بودند که کفش چرم را به اسم خود ثبت کنند اما «خوشبختانه ما با پشتکار و زمان‌سنجی خود توانستیم این عنوان را برای تبریز کسب کنیم».
95درصد کفش‌های تمام چرم کشور در تبریز تولید می‌شود و بیش از 60درصد تولید کفش کشور در تبریز اتفاق می‌افتد
جباریان با یادآوری اینکه «تبریز قدمت بسیار زیادی در حوزه کفش دارد»، می‌گوید: 95درصد کفش‌های تمام چرم کشور در تبریز تولید می‌شود و بیش از 60درصد تولید کفش کشور در تبریز اتفاق می‌افتد.
او همچنین اعلام می‌کند: «هم‌اکنون 4هزار و 580واحد تولیدی در صنعت کفش در تبریز فعالیت می‌کنند و اتحادیه کفاشان تبریز به‌عنوان بزرگ‌ترین اتحادیه تولیدی کشور شناخته می‌شود که در سال 95 به‌عنوان اتحادیه برتر و نمونه کشور انتخاب شدیم».
او به خاطر ثبت کفش دست‌دوز تمام‌چرم تبریز در فهرست آثار ملی خوشحال است و می‌گوید که تصمیم گرفته‌ایم در 15شهریور امسال طی یک همایشی ثبت ملی کفش تبریز را جشن بگیریم که در این همایش مسئولان و مقامات کشوری و استانی هم حضور خواهند داشت.

حال خبر خوش‌تر رئیس اتحادیه کفاشان تبریز این است که «تلاش برای ثبت جهانی کفش چرم تبریز آغاز شده است»؛ گامی واقعی‌تر برای برندینگ‌ یک صنعت.
این‌روزها که تبریز میزبان مسافران و مهمانان بیش‌تری نسبت به سال‌های گذشته است، می‌توان از ازدحام بازار کفش تبریز صداهای خوبی شنید. اصلاً هدف از برندسازی هم همین است که کسی کفش نخریده تبریز را ترک نکند. هدف این است که برای یک‌بار هم شده از بازار کفش دیدن کنند.
ترکیه عامل اصلی رکود بازار کفش و پوشاک در ایران
اما نمی‌توان کتمان کرد که در سال‌های اخیر رکود در بازار کفش تبریز حاکم بوده است؛ حتی حضور سرزده رئیس‌جمهور هم به خاطر شنیدن مشکلات بود نه گفتن خداقوت! رئیس اتحادیه کفاشان تبریز مدعی می‌شود که «ترکیه عامل اصلی رکود کفش و پوشاک در کشور ماست و بعدها خواهیم فهمید چه ضربه‌های بزرگی به ما زده‌اند».
حال آنچه اهمیت دارد، این است که بتوانیم در شرایط فعلی کفش تبریز را به جایگاه اصلی خود برسانیم، کفشی را که همه می‌دانند «در کیفیتش هیچ شکی نیست».

یکی دیگر از دلایل اهمیت کفش تبریز این است که روند دوختن آن آسان نیست و از دست هرکسی برنمی‌آید. استاد فیاض‌دل، کفاش بنام تبریزی می‌گوید:‌ «ساعت 6 صبح می‌روم به مغازه کوچکی که سال‌هاست دارم. تا 11 شب هم همان‌جا می‌مانم و در روزهایی که مداوم و خوب کار کنم، حداکثر 3 جفت کفش می‌توانم بدوزم».
او توضیح می‌دهد که «در حقیقت کفش‌هایی که من می‌دوزم صد در صد چرم اصیل هستند. در تبریز شاید 20 یا 30 نفر مثل من به‌صورت دست‌ساز کفش بدوزند که همین کم بودن تولیدکنندگان باعث شده ارزش کفش‌های ما نسبت به دیگر سبک‌ها و سیاق‌ها بیش‌تر شود».
کمتر از 50نفر در تبریز کفش تمام‌چرم می‌دوزند
او راست می‌گوید چون رئیس اتحادیه کفاشان تبریز هم تأیید می‌کند که در گذشته در تبریز بالای 600 کفاش بودند که مشغول دوختن کفش تمام‌چرم بودند ولی حالا این رقم به زیر 50 نفر کاهش یافته است.
استاد فیاض‌دل درباره بازار فروش خود نیز می‌گوید: «مثلاً من وقتی هرروز 2 یا 3جفت کفش می‌دوزم، روی دستم نمی‌ماند و همه به فروش می‌روند. اکثر خریداران مشتریان قدیمی هستند که از اول زندگی‌شان کفش تبریز پوشیده‌اند و حالا عادت کرده‌اند. یکی از ویژگی‌های کفش تبریز این است که کسی که چند مدت آن را بپوشد، به‌شدت مجذوب کیفیت خاص آن می‌شود. البته جوانانی هم که پول زیادی دارند می‌آیند می‌خرند ولی تعدادشان کم است».
او در پاسخ به این سؤال که بزرگ‌ترین مشکل ما در حوزه تولید کفش در تبریز چیست، یک شی کوچک از کشو میزش بیرون می‌آورد و می‌گوید: «اینکه حتی ما قادر نیستیم یک ابزار اولیه برای دوخت کفش را خودمان بسازیم، به نظر من بزرگ‌ترین کمبودی است که امروزه با آن مواجه هستیم. این قطعه برای ساخت کفش به کار می‌آید و تنها یک قطعه آهنی کوچک است درحالی‌که از ترکیه وارد می‌شود و برای ما 200 هزار تومان آب می‌خورد».
حال سؤال مهم این است که ثبت کفش تبریز در فهرست آثار ملی چقدر خوشحال‌کننده است و چقدر می‌توانیم برای ثبت آن در فهرست آثار جهانی امیدوار باشیم؟

برندسازی، گام اول در مسیر توسعه گردشگری
رضا خلیلی، مدیرعامل سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز می‌گوید: «برندسازی، لازمه توسعه گردشگری است و ما می‌توانیم به قضیه ازاین‌جهت نگاه کنیم که گامی مثبت برای جذب گردشگران داخلی برداشته‌ایم».
او توضیح می‌دهد که وقتی یک محصول ثبت ملی می‌شود، جلوی بسیاری از آسیب‌ها برای آن محصول گرفته می‌شود و از نگرانی‌های تولیدکنندگان در قبال محصولات تقلبی کاسته می‌شود.
خلیلی می‌گوید: «کفش چرم تبریز قطعاً پتانسیل‌های لازم را برای ثبت جهانی دارد اما لازمه آن در وهله اول حمایت مسئولان و پیگیری آن‌هاست و در کنار آن، معرفی کفش تبریز توسط رسانه‌ها به جهان می‌تواند زمینه را برای این اتفاق خوب فراهم سازد».
واقعیت این است که کفش تبریز کمی گران است. البته برای خودمان. کسی که بخواهد کفش تمام‌چرم تبریز را بپوشد باید 200 الی 300 هزار تومان خرج کند تا بتواند به تعریف اصیل یک کفش تمام‌چرم برسد. اما جالب است که همین کفش ارزشمند و گران‌بهای ما به خریداران خارجی به قیمت 10 دلار به فروش می‌رود. چیزی که باعث شده پاکستانی‌ها و دیگر همسایه‌ها ماشین ماشین کفش از ما بخرند؛ آیا برای این اتفاق باید خوشحال باشیم یا ناراحت؟