بزرگنمايي:

پیام آذری - یکی از اساسی‌ترین مباحثی که سبب بروز مشکلات حاد در بین اعضای خانواده می‌شود، ناتوانی در برقراری ارتباط و گفت‌و‌گوی منطقی است، در خیلی از مواقع، مشکلات حادی که به نزاع‌های شدید و همراه با خشونت تبدیل می‌شود، از یک بحث کوچک شروع می‌شود...

یکی از اساسی‌ترین مباحثی که سبب بروز مشکلات حاد در بین اعضای خانواده می‌شود، ناتوانی در برقراری ارتباط و گفت‌و‌گوی منطقی است، در خیلی از مواقع، مشکلات حادی که به نزاع‌های شدید و همراه با خشونت تبدیل می‌شود، از یک بحث کوچک شروع می‌شود... یکی از اساسی‌ترین مباحثی که سبب بروز مشکلات حاد در بین اعضای خانواده می‌شود، ناتوانی در برقراری ارتباط و گفت‌و‌گوی منطقی است، در خیلی از مواقع، مشکلات حادی که به نزاع‌های شدید و همراه با خشونت تبدیل می‌شود، از یک بحث کوچک شروع می‌شود. به طور معمول از صبح که بیدار می‌شویم تا وقتی به خواب می‌رویم یعنی چیزی در حدود 16 ساعت را در بیداری به سربرده و با دیگران بویژه خانواده خود در تعامل هستیم. چنانچه افراد در جوامع و فرهنگ‌های مختلف نتوانند با یکدیگر مکالمه درستی داشته باشند، نه تنها بحث نزاع درون خانوادگی پررنگ می‌شود، بلکه آمار طلاق هم بالا می‌رود. این مشکل تنها گریبانگیر مردم کشور ما نیست بلکه در سایر کشورهای دنیا هم وجود دارد، از این‌رو در جوامع پیشرفته، برنامه‌های مدونی برای آموزش مهارت‌های گفت‌و‌گو بین اعضای خانواده وجود دارد تا از آسیب‌های ناشی از این معضل جلوگیری شود. در کشور ما نیز طرحی به‌نام «طرح ملی گفت‌و‌گوی خانواده» پیاده‌سازی شده است، از این‌رو درباره زمان شروع این طرح، کلیات و اهداف آن با معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده به گفت‌و‌گو پرداختیم که در ذیل می‌خوانید:
***
​طرح ملی گفت‌و‌گوی خانواده از چه سالی به اجرا در آمد؟
از اواخر سال 1396 به‌عنوان یک روش برای تحکیم و تقویت مناسبات خانواده ایرانی مطرح شد و در همان سال هم اقدامات عملی را آغاز کردیم.
در مورد کلیات این طرح کمی توضیح دهید. این طرح با چه هدفی نوشته شده و چه نتایج عملی را در سطح جامعه با خود به همراه دارد؟ چطور شد که معاونت به این مسأله پرداخت؟
با توجه به مطالعاتی که از طریق اطلس زنان و پیمایش خانواده، انجام شد، متوجه شدیم که خانواده ایرانی، مخاطرات مختلف با ابعاد متفاوتی دارد، هر دستگاهی هم متولی یکی از ابعاد کار است، با توجه به همین مطالعات بود که متوجه وخامت اوضاع شدیم و اولویت به مسأله اختلال در مهارت‌های ارتباطی بین اعضای خانواده اختصاص پیدا کرد، در گام نخست هم متوجه شدیم که​ اگر آموزش‌های لازم از مقطع دبستان یا حتی پیش از دبستان به کودکان داده شود، می‌توانیم در خصوص مهارت‌های ارتباطی موفق‌تر عمل کرده و شاهد ارتباطات بهتری در داخل خانواده، مدرسه و در نهایت جامعه باشیم و از اختلافات منجر به آسیب زدن به روح و روان جامعه کاسته خواهد شد. این طرح با این توجه شروع شد که مهارت‌های خانوادگی، اساس روابط است و اگر افراد یاد بگیرند، چطور باهم خوب صحبت کنند و حرف‌های یکدیگر را بشنوند، قطعاً در روابط با یکدیگر موفق‌تر خواهند بود و با تعامل بیشتری در کنار یکدیگر می‌توانند زندگی کنند.
طرح ملی گفت‌و‌گوی خانواده به طور عملی در چند شهر تاکنون اجرایی شده و چه برنامه‌هایی توسط معاونت زنان و خانواده رئیس‌جمهوری در این خصوص به اجرا درآمده؟ از چه روش‌هایی برای حل مشکل استفاده کرده‌اید؟
تاکنون طرح ملی گفت‌و‌گوی خانواده در 64 شهر به اجرا درآمده است. برگزاری نشست‌های تخصصی و تربیت تسهیلگر در سطح 2 و 3 در موضوعات خانواده برگزار شد و درنهایت هم برای خود خانواده‌ها این کارها انجام شد. درخصوص آموزش به دانش‌آموزان هم، دوره‌های مهارت گفت‌و‌گو در 3000 مدرسه اجرا شد و در حدود 650 هزار دانش‌آموز در خصوص مهارت‌های گفت‌و‌گو دوره‌های ویژه دیدند.
در بحث گفت‌و‌گو بین اعضای خانواده، قطعاً مباحث جامعه شناسی، روان شناسی و دیگر حوزه‌ها هم مطرح می‌شوند، حتی آموزش و پرورش هم می‌تواند پیشنهادها و اقدامات مؤثری در جهت برقراری تعامل درست بین والدین با فرزندان داشته باشد، آیا به تنهایی این طرح را پیش می‌برید یا با نهادهای دیگر هم همکاری دارید؟
بله، این طرح محصول یک کار جمعی است، به طور مشخص، اساس کار با انجمن جامعه شناسی ایران انجام گرفت، یعنی اولین همکار ما در این پروژه این انجمن بود، کانون گفت‌و‌گوی امام موسی صدر، رئیس انجمن اولیا و مربیان و وزارت آموزش و پرورش نیز از دیگر همکاران اصلی ما در این حوزه هستند. ​ ​
بیشتر مشکلات و مناقشات بین خانواده‌ها به‌دلیل اختلاف سنی والدین با فرزندان و نبود درک درست اعضای خانواده از مسائل روحی یکدیگر است. در گفت‌و‌گوی ملی خانواده به این مبحث یعنی اختلاف بین نسل‌ها هم پرداخته‌اید؟ کما اینکه به‌دلیل بالا رفتن سن ازدواج و فرزندآوری تفاوت بین نسل‌ها هم نسبت به سال‌های قبل بیشتر شده است.
به همین دلیلی که گفتید، در کنار گفت‌و‌گوی ملی خانواده به طرحی تحت عنوان گفت‌و‌گوی بین نسلی رسیدیم، چون بخشی از گفت‌و‌گوی خانواده در خصوص بین نسلی است و بسیاری از مناقشات درون خانواده‌ها از تفاوت نسل‌ها نشأت می‌گیرد.​ اختلاف سنی بین والدین و فرزندان یکی از مهم‌ترین عواملی است که سبب ایجاد مشکلات درون خانوادگی می‌شود، ما این مسأله را نیز به‌عنوان محور اصلی در طرح‌ها مدنظر قرار دادیم.
گویا اخیراً هم پادکست‌هایی در همین زمینه داشتید، محتوای این پادکست‌ها چگونه هستند؟
در این ارتباط ما 8 پادکست تهیه کرده‌ایم و مبحث گفت‌و‌گوی ملی خانواده را در این پادکست‌ها از زوایا و ابعاد مختلف باز کردیم و با جزئیات به آنها پرداختیم، البته این پادکست‌ها ادامه دار هستند و کار همین جا تمام نشده است، علاوه بر پادکست‌ها، دوره‌ای هم تحت عنوان سفیران سلامتی با کانون‌های فرهنگی دانشگاه‌ها برگزار کردیم و موضوع مهارت‌های ارتباطی را مورد توجه قرار دادیم تا در نتیجه آن، در فضای دانشگاه و خانه به افراد کمک شود تا با یکدیگر بهتر ارتباط بگیرند. باید در نظر داشته باشیم که تفاوت دیدگاه‌ها به اختلاف نظر و در موارد حاد به تشنج و خشونت منتهی می‌شود، اما اگر سعی کنیم، همدیگر را بهتر بفهمیم و بیشتر درک کنیم، این اختلاف‌ها نیز کمتر خواهند شد. همان‌طور که اشاره کردم، طرح‌های گفته شده ادامه‌دار هستند و پایانی ندارند. باید از طریق ارتقای مهارت‌های ارتباطی در زمینه گفت‌و‌گو، الگوی بهتری برای زندگی افراد خانواده یعنی روابط بین زن و مرد، روابط بین والدین و فرزندان و ارتباط مؤثر با سالمندان بسازیم. سالمندان ما احساس می‌کنند که دیده نمی‌شوند یا صدای آنها شنیده نمی‌شود؛ باید با تقویت مهارت‌های ارتباطی، روش‌های گفت‌و‌گو با این افراد را نیز بهبود ببخشیم تا آرامش بیشتری را در محیط خانواده به‌دست آورند.
در دوران شیوع ویروس کووید 19 هستیم، به نظر شما تقویت مهارت‌های ارتباطی و افزایش مهارت‌های گفت‌و‌گو چه تأثیری می‌تواند در زندگی خانواده‌ها داشته باشد؟
با توجه به آمارهای رسمی، در دوران کرونا شاهد افزایش خشونت‌ها از جمله خشونت خانگی بودیم و دلیل آن هم ناتوانی افراد در تحمل یکدیگر در ساعات طولانی در محیط خانه و نداشتن مهارت‌های ارتباطی دانسته شده است.
در دوران شیوع ویروس کرونا، خانواده‌ها به ناچار ارتباط کمتری با دوستان و سایر افراد جامعه دارند و مجبور هستند، ساعات طولانی تری را در کنار یکدیگر سپری کنند، از سویی دیگر، بیماری کرونا، فشارهای اقتصادی و سختی‌های بیشتری را نسبت به گذشته، به خانواده‌ها تحمیل کرده است. برای کاهش آمارهای مربوط به خشونت خانگی، ناچار هستیم، مهارت‌های گفت‌و‌گوی بین خانواده‌ها را تقویت کنیم تا تنش‌ها در میان اعضای خانواده به حداقل ممکن برسد، قطعاً چنین طرح‌هایی در به نتیجه رسیدن این امر یعنی کاهش منازعات درون خانواده‌ها، می‌تواند بسیار مؤثر و کارآمد باشد، همچنان که تا امروز هم نتایج خوبی از آن به دست آمده و در ادامه هم کار به همین شکل دنبال خواهد شد.
منبع: روزنامه ایران/ مهسا قوی قلب