پیام آذری -

صنعت چرم از قدیمی‌ترین صنایع آذربایجان شرقی است و قدمت کارخانه‌های «ایران» و «خسروی» به یک قرن نزدیک می‌شود. چرم خسروی در زمان خود از بزرگ‌ترین و معروف ترین کارخانه‌های چرم سازی جهان بود که با دانش فنی آلمان تأسیس و شروع به‌کار کرد.
هم اینک آذربایجان شرقی با داشتن270واحد تولیدی چرم سنگین، بزرگ‌ترین قطب تولید چرم سنگین در کشور است و علاوه بر تأمین 2000 واحد تولیدی کفش در تبریز، حدود 70 درصد از نیاز صنایع کفش، کیف و کمربند کشور را تأمین می‌کند.
اما این صنعت دیرپا در آذربایجان شرقی این روزها گرفتار زنجیره‌ای از مشکلات است که حال آن را ناخوش کرده است. تحریم، مشکلات ارزی، فرسوده بودن دستگاه‌ها و... پوست صنعت چرم را در آذربایجان شرقی کنده است. بخش عمده‌ای از کارخانه‌های چرم تعطیل شده‌اند. برخی از کارخانه‌ها تعدیل نیرو کرده‌اند. بیش از نیمی از کارگران این صنعت بیکار شده‌اند. دستگاه‌های این صنعت آنقدر گران شده‌اند که تولیدکنندگان ایرانی مشتری دستگاه‌های دست دوم ترکیه و روسیه شده‌اند اما مشکلات ارزی اجازه نمی‌دهد همین دستگاه‌ها هم براحتی وارد کشور شوند.
تحریم راه صادرات را بست
چرم تبریز تقریباً یک برند ملی است و کمتر ایرانی‌ای هست که با چرم تبریز آشنا نباشد. چرم تبریز که به دو صورت مستقیم (چرم) و غیرمستقیم (کفش چرمی) به خارج صادر می‌شود، پیش از تحریم‌ها به 14 کشور جهان صادرات داشت؛ از چین و هندوستان گرفته تا قلب اروپا مثل ایتالیا و اسپانیا. اما پس از تحریم به دلایل متعدد این صادرات کاهش یا متوقف شد. نبود امکان نقل و انتقال ارز، عدم دسترسی به ماشین‌آلات روز و گران تمام شدن مواد اولیه باعث شد که بهای تمام شده رو به افزایش رفته و قدرت رقابت در بازار بین‌المللی را کاهش دهد. از سوی دیگر فرسوده شدن ماشین‌آلات، مالیات برارزش افزوده و حالا شیوع بیماری کرونا باعث شده این صنعت کهن نه تنها کیفیت مطلوب خود را از دست دهد که سایه رکود بر سر آن سنگینی می‌کند.
فرامرز تمدن عضو انجمن صنعت چرم در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: «شرایط صنعت چرم‌سازی مناسب نیست. مشکلات متعددی از جمله گرانی مواد اولیه چرم، نبود نقدینگی، کهنه بودن دستگاه‌های کارخانه، کاهش کیفیت چرم و... پیش روی شاغلان در این رشته وجود دارد.» وی با بیان اینکه تهیه مواد خام و اولیه شیمیایی بسیار گران است نقل و انتقال پول در زمان خرید و فروش جنس را مهم‌ترین مشکل حال حاضر صنعت چرم‌ اعلام کرد. تمدن گفت: از زمان شیوع این بیماری کارخانه‌های فعال با کمتر از یک سوم کارگر در حال کار هستند. محصولات این کارخانه‌ها با وجود تولید در شرایط نامناسب تهیه مواد، گرانی مواد اولیه و رکود بازار، مشتری زیادی ندارد.
این فعال صنعت چرم به دستگاه‌های فرسوده کارخانه‌ها اشاره کرد و بیان داشت: از دیگر مشکلات این صنعت وجود دستگاه‌های فرسوده و کهنه‌ای است که در اغلب کارخانه های چرم‌سازی وجود دارد. هر چقدر هم که مواد اولیه و خام آماده باشد اما دستگاه‌ها به روز نباشند، نمی‌توان کالا را با کیفیت لازم تهیه کرد. فرسودگی دستگاه‌ها به کاهش کیفیت کالا منجر می‌شود. متأسفانه به علت شرایط ارزی و عدم حمایت دولت وارد کردن دستگاه‌ها بسیار هزینه بر است. البته تعداد بسیار کمی از کارخانه‌ها اقدام به خرید دستگاه‌های دست دوم از نمایشگاه‌های ترکیه و روسیه کرده‌اند. این دستگاه‌ها پس از خرید باید یک بار دیگر بازسازی و ترمیم شوند. به گفته تمدن خرید دستگاه‌های دست دوم هم به‌دلیل مشکلات ارزی براحتی میسر نیست.
تمدن تعداد کارخانه‌های بزرگ و کوچک چرم آذربایجان شرقی را 200 واحد اعلام کرد و گفت: «به‌علت مشکلات و چالش‌های اقتصادی و شیوع بیماری کرونا امروز بخش عمده‌ای از آنها تعطیل شده‌اند و تعداد کمی در حال فعالیت هستند. از این واحد‌ها هم حمایتی نمی‌شود.
موانع تولید برداشته شود
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان چرم آذربایجان شرقی نیز در این خصوص در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: به طور کلی 75 درصد چرم سنگین یا چرم گاوی مورد نیاز کشور در تبریز تولید می‌شود که غالباً در تولید کیف، کفش و کمربند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مسعود بنابیان پایین بودن کیفیت پوست خام گاو، دشواری تأمین مواد اولیه شیمیایی، زمان طولانی بازگشت سرمایه از صنایع پایین دست و مالیات بر ارزش افزوده را چهار عامل اصلی در رکود و کند شدن چرخه این صنعت دانست و افزود: یکی از عوامل مهم و مشکلات پیش رو صنعت چرم کمبود مواد اولیه شیمیایی است که تهیه آن بسیار زمان براست. حداقل 8 ماه طول می‌کشد تا به‌دست تولید کننده برسد. از طرفی تهیه این مواد در داخل 50 درصد گران‌تر تمام می‌شود. همچنین بازگشت سرمایه از صنایع پایین دست گاهی حداقل یک سال به طول می‌انجامد و نه تنها ارزش افزوده‌ای ندارد بلکه ضرر نیز به حساب می‌آید.
عضو هیأت نمایندگان اتاق تبریز تأمین قطعات یدکی ماشین‌آلات و مالیات بر ارزش افزوده را نیز از عوامل مهم کند شدن چرخه صنعت چرم عنوان کرد و اظهار داشت: 80 درصد مشتریان ما واحدهای صنفی کوچک هستند که کد مالیاتی ندارند و نمی‌توانیم از آنها مالیاتی بابت هزینه‌ها دریافت کنیم. بازگشت پول از این واحدها به تولید کنندگان گاهی یک سال طول می‌کشد و این در حالی است که دولت از ما مالیات دریافت می‌کند. وی تبریز را بزرگ‌ترین قطب تولید چرم طبیعی در کشور خواند و بیان کرد: 85 درصد صادرات چرم طبیعی کشور از تبریز انجام می‌گیرد. صنعتی که امروزه با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده است. فرایند تولید چرم 21 روز به طول می‌انجامد و پوست خام در واحدهای چرم‌سازی از 27 دستگاه مختلف عبور می‌کند اما کیفیت منحصر به فردی در مقایسه با محصولات خارجی دارد. برای تبدیل پوست خام به چرم حدود 120 نوع مواد شیمیایی وارداتی از کشورهای ایتالیا، آلمان و هلند مورد استفاده قرار می‌گیرد حال آنکه ارز وارداتی، زمان طولانی و تحریم‌ها و... تولیدکنندگان را با مشکلات متعدد روبه‌رو کرده است.
بنابیان عضو هیأت مؤسس شرکت شهرک صنعتی چرم سازان چرمشهر تبریز به بحث صادرات چرم نیز اشاره‌ای داشت و عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات این صنعت، صادرات آن است. به طور مثال در صادرات چرم، قیمت بین‌المللی هر متر آن حدوداً یک دلار است اما دولت از ما 3 دلار پیمان ارزی می‌گیرد. قیمت‌ها خیلی بالاست و عملاً هیچ چرم‌سازی نمی‌تواند به قیمت یک دلار و 20 سنت چرم بفروشد و به قیمت 3 دلار به دولت پیمان ارزی بدهد.
وی به اشتغال نیروی کار در واحدهای چرم‌سازی و چرم دوزی اشاره و عنوان کرد: بیش از نیمی از کارگران حوزه چرم بیکار شده‌اند و حدود 240 واحد تولید چرم دارای پروانه بهره‌برداری در استان وجود دارد که قبل از شیوع کرونا ، 170 واحد آن فعال بود و در حال حاضر این واحدها به 120 واحد کاهش یافته و از این تعداد 30 کارخانه با نصف ظرفیت شاغل فعال هستند.در کل کشور حدود8 هزار نفردر بخش مواد اولیه در کارخانه‌ها و80 هزار نفر در تولید کیف و کفش فعال هستند.
کرونا چرم سازان را زمینگیر کرد
وی اضافه می‌کند: چرم و کیف و کفش چرمی، برند منطقه‌ای بوده و سال هاست تبریز، شهر اولین‌ها، به‌عنوان قطب صنعت چرم و کفش در ایران شناخته شده است؛ از این‌رو اگر حمایت شود از نظر برند آسیبی به این صنعت وارد نمی‌شود و همچنان برند چرم و کیف و کفش تبریز بازهم بر زبان‌ها خواهد ماند.
رئیس اتحادیه کفاشان تبریز نیز در این خصوص گفت: امروز چرم سازان، بخش مواداولیه و تولیدکنندگان کفش یک درد مشترک دارند و تعاملات خوبی با هم دارند اما الان یک پای قضیه دولت است که انتظار داریم تسهیلات کم بهره به تولیدکنندگان بدهد تا بتوانند سرپا بایستند.
مسعود بنابیان با بیان اینکه شیوع بیماری کرونا به صنعت چرم همانند دیگر صنایع ضربه سنگینی وارد کرده است، افزود: تا کاهش یا پایان این بیماری بعید است که شاهد روزهای بهتری در این صنعت خصوصاً وضعیت شاغلان در این حرفه باشیم؛ گرچه بر فرض اینکه کرونا هم رفع شود با این قیمت ارز، تحریم، واردات مواد اولیه و... مواجه هستیم که خود چالشی است که نیازمند چاره اندیشی است.
نیم نگاه
پایین بودن کیفیت پوست خام گاو، دشواری تأمین مواد اولیه شیمیایی، زمان طولانی بازگشت سرمایه از صنایع پایین دست و مالیات بر ارزش افزوده چهار عامل اصلی در رکود و کند شدن چرخه صنعت چرم است
کمتر ایرانی‌ای هست که با چرم تبریز آشنا نباشد. چرم تبریز که به دو صورت مستقیم (چرم) و غیرمستقیم (کفش چرمی) به خارج صادر می‌شود، پیش از تحریم‌ها به 14 کشور جهان صادرات داشت؛ از چین و هندوستان گرفته تا قلب اروپا مثل ایتالیا و اسپانیا. اما پس از تحریم به دلایل متعدد این صادرات کاهش یا متوقف شد.نبود امکان نقل و انتقال ارز، عدم دسترسی به ماشین آلات روز و گران تمام شدن مواد اولیه باعث شد که بهای تمام شده رو به افزایش رفته و قدرت رقابت در بازار بین المللی را کاهش دهد