پیام آذری - مشکلاتی ازجمله افزایش قیمت مواد اولیه و نبود بیمه قالیبافی کمر قالیبافان را خم کرده است تا جایی که این مشکلات ریزودرشت تهدیدی برای خارج شدن هنر- صنعت فرش دستباف از چرخه اشتغال هستند.

خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها- آناهیتا رحیمی : این روزها صدای دفه زنی بی‌روح‌تر از هر زمان ممکنی به گوش می‌رسد؛ سال‌ها است مشکلات در تاروپود زیباترین هنر آذربایجان شرقی رخنه کرده و ممکن است افزایش قیمت مواد اولیه و مشکلات ریزودرشت، تهدیدی برای افول این هنر سه‌هزارساله تلقی شود.
هنرمندان این مرزوبوم، روزهای بسیاری از عمر خود را در پشت دارهای قالی، به امید بهره‌مندی از بیمه قالی‌بافی سپری کرده‌اند، اما متأسفانه اجرای این مصوبه نیز موانع و مشکلاتی را به همراه دارد تا جایی که سال‌های متمادی است، قالیبافان به امید پایان گرفتن وعده‌های توخالی برای برخورداری از بیمه قالی‌بافی به انتظار نشسته‌اند.
بیشترین اشتغالزایی در بخش خصوصی
در این رابطه رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز به خبرنگار مهر گفت: سال 1400 توسط مقام معظم رهبری به نام سال پشتیبانی و مانع زدایی از تولید نام‌گذاری شده است اما متأسفانه طی سال‌های گذشته نیز در راستای حمایت از تولید واقعی، پشتیبانی قابل‌توجهی انجام نگرفته است.

اسماعیل چمنی ادامه داد: فرش دستباف در زمره تولیدات ملی در استان آذربایجان شرقی بوده که بیشترین اشتغال‌زایی را در بخش خصوصی داراست و از سویی استان آذربایجان شرقی در سال 2015، به‌عنوان مرکز بافت جهانی فرش دستبافت انتخاب‌شده است.
فرش دستباف یکی از بهترین مؤلفه‌ها برای اشتغال و تولید است چرا که تنها کالایی است که هیچکدام از کشورهای دنیا توان رقابتی با آن را ندارند
وی با اشاره به فعالیت جمعیت بیش از دومیلیون‌نفری در سطح کشور در حوزه فرش دستباف افزود: فرش دستباف یکی از بهترین حوزه‌ها برای اشتغال و تولید است و تنها کالایی است که هیچ‌کدام از کشورهای دنیا توان رقابت با آن را ندارند که با احتساب خانواده، نزدیک به 8 میلیون نفر از این هنر صنعت ارتزاق می‌کنند.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز معتقد است: فرش دستباف نیاز به مانع زدایی و هم‌چنین پشتیبانی دارد؛ در سطح کشور تنها درخواست بافندگان، بیمه قالیبافی و تسهیلات بانکی است که باوجوداینکه در مجلس شورای اسلامی مصوب شده اما اجرای این مصوبه موانع و مشکلاتی را به همراه دارد و از طرف دولت به نحو احسن اجرا نمی‌شود.
چمنی به لزوم برخورداری تمامی بافندگان فرش دستباف از بیمه قالیبافی اشاره کرد و گفت: بافندگان فرش دستباف با داشتن سن 50 سال نمی‌توانند از بیمه برخوردار شوند و این در حالی است که این شغل، دارای سختی‌های زیان باری است.
کاهش تعداد بیمه شدگان در حوزه فرش دستباف
او افزود: طی هفت سال گذشته در کشور، بیش از 600 هزار نفر از بیمه تأمین اجتماعی برخوردار بودند، اما به‌جای افزایش تعداد بیمه‌شدگان، اکنون به کمتر از 300 هزار نفر رسیده است.

وی بیان کرد: در حال حاضر ظرفیت 2 میلیون نفری برای برخورداری قالیبافان از بیمه وجود دارد چراکه تنها امید قالیبافان، بیمه قالیبافی است و در حال حاضر در کارگاه‌های قالیبافی امکان بیمه شدن برای تمام قالیبافان وجود ندارد.
کمتر از 45 هزار نفر زیر پوشش بیمه قالیبافی هستند
چمنی به جمعیت کمتر از 45 هزارنفری زیرپوشش بیمه قالیبافی اشاره کرد و توضیح داد: در استان آذربایجان شرقی بیش از 35 درصد صادرات و تولید این حوزه انجام می‌گیرد اما بااین‌وجود کمکی برای حال‌وروز صنعت فرش دستباف انجام نپذیرفته است.
به گفته رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز، قالیبافان سربازان اقتصادی کشور هستند اما متأسفانه کم‌توجهی به آن‌ها از سوی مسئولین ذی‌ربط ادامه دارد.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات اساسی در این حوزه، افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه و عدم پرداخت وام برای این حوزه است به‌طوری‌که استمرار تورم موجود در کشور رفته‌رفته موجب خارج شدن از چرخه اشتغال می‌شود.
42 هزار نفر تحت پوشش بیمه قالیبافی در سطح استان هستند
مدیرکل بیمه تأمین اجتماعی آذربایجان شرقی تعداد بیمه‌شدگان قالیباف آذربایجان شرقی در پایان اردیبهشت‌ماه را 42 هزار و 164 نفر تک‌باف اعلام کرد، افزود: 178 نفر نیز بافنده کارگاهی از بیمه قالیبافی برخوردار هستند.
تعداد بیمه شدگان قالیبافی آذربایجان شرقی در پایان اردیبهشت ماه 42 هزار و 164 نفر تک باف و 178 نفر نیز بافنده کارگاهی بوده است
جعفر سمساری ادامه داد: 20 درصد از بیمه قالیبافی سهم دولت از محل هدفمندی یارانه‌ها و هفت درصد آن نیز سهم خود بافنده است اما به دلیل محدود بودن هدفمندی یارانه‌ها در قالب اعتبارات به سازمان ابلاغ می‌شود.
وی با اشاره به وجود 45 هزار قالیباف در استان آذربایجان شرقی گفت: از این تعداد حدود 15 هزار قالیباف نیز بازنشسته شده‌اند که تاکنون خدمات‌دهی به 60 هزار نفر قالیباف صورت پذیرفته است و هیچ‌گونه محدودیت خاصی برای بیمه‌های کارگاهی وجود ندارد.
سمساری به لزوم تخصیص یافتن اعتبارات از سوی دولت و اعلام سهمیه تأکید و بیان کرد: با توجه به قطب بودن تبریز در حوزه صادرات فرش دستباف در سطح کشور بیشترین بیمه قالیبافی متعلق به استان آذربایجان شرقی است که با پیگیری‌های انجام‌گرفته درصدد هستیم تا در صورت تأمین اعتبار از منابع دولتی برای افزایش جذب سهمیه بیمه قالیبافی اقدام کنیم.

وضعیت فرش دستباف نابسامان است
یک کارشناس حوزه فرش دستباف نیز به خبرنگار مهر گفت: وضعیت فرش دستباف نابسامان بوده و این ناشی از نوسانات قیمت مواد اولیه و تأثیرگذاری آن در قیمت تمام‌شده است، این افزایش قیمت، قدرت خرید اقشار جامعه را پایین آورده و رغبت کمتری به خرید فرش دستباف نشان می‌دهند.
اعظم ستاری فرد گفت: همچنین تولید فرش دستباف نیز کاهش می‌یابد که ما امروزه شاهد تولید تابلو فرش و یا فرش‌های سایز کوچک هستیم و فرش‌های سایز بزرگ کم‌کم از چرخه تولید خارج می‌شود.
دستمزد پایین و نوسان قیمت مواد اولیه
وی ادامه داد: از عمده مشکلات قالیبافان می‌توان به دستمزد و درآمد پایین آن‌ها و نوسانات قیمت مواد اولیه که متأسفانه در یک فاصله زمانی کوتاه، قیمت‌ها دو یا سه برابر شده اشاره کرد که این امر منجر به عدم ثبات در قیمت‌گذاری و تعیین قیمت نهایی فرش می‌شود.

این کارشناس در حوزه فرش دستباف افزود: همچنین مسئله بیمه از دیگر مشکلات است به‌طوری‌که تعداد زیادی قالیباف از بیمه تأمین اجتماعی بی‌بهره مانده‌اند و این موارد باعث شده نسل جوان رغبت آن‌چنانی برای قالیبافی و تولید فرش دستباف نداشته باشند. همچنین می‌توان به تسهیلات اعطایی به بافندگان اشاره کرد که سال‌هاست از تسهیلات مناسب بهره‌مند نشده‌اند و با معضل تهیه مواد اولیه و سرمایه در گردش مواجه هستند.
افزایش قیمت، قدرت خرید اقشار جامعه را پایین آورده و آنها رغبت کمتری به خرید فرش دستباف نشان می‌دهند
وی با اشاره به اینکه بیماری کرونا در دو بعد تولید و فروش تأثیرگذار بوده است، افزود: بعد داخلی آن از جهت فضای کم کارگاه‌ها است که در برخی از مواقع، منجر به تعطیلی این کارگاه‌ها و تولید کمتر شد و بافندگان هم بیکار شدند اما در بعد فروش، اکثر کشورها مرزهای خود را به دلیل شیوع بیماری بستند و در بازارهای داخلی هم تعطیلی مراکز خرید و عدم مراجعه عموم به بازارها منجر به کاهش فروش فرش دستباف شد.
کم‌رنگ شدن صادرات فرش نسبت به سال‌های گذشته
‏ به گفته این کارشناس فرش دستباف، صادرات فرش نسبت به سال‌های گذشته کم‌رنگ‌تر شده و از دلایلی این امر می‌توان به تحریم‌های جهانی و تحریم‌های بانکی اشاره کرد که عملاً نقل‌وانتقال مالی را ناممکن کرده است و فقط در این زمینه می‌توان به صادرات چمدانی اشاره کرد.
ستاری فرد گفت: وجود رقبای سرسخت جهانی، عدم نوآوری در طرح، رنگ و سایز فرش‌های دستباف، عدم ثبات قیمت ارز و نوسان قیمت مواد اولیه درنهایت منجر به نوسان در قیمت تمام‌شده فرش‌ها و نیز مشخص نشدن قیمت نهایی برای انعقاد قرار داد با طرف‌های خارجی شده است.
مشکلات قالیبافان یکی دو تا نیست
یکی از بافندگان فرش دستباف نیز به خبرنگار مهر گفت: قالیبافی را از مادرم آموخته‌ام و اکنون 19 سال است که در این حوزه فعالیت دارم اما در قبال زحمات زیاد و عارضه‌های جسمانی، درآمد حاصل از این شغل کفاف خرج و مخارج زندگی‌ام را نمی‌دهد.

اکبری ادامه داد: قالیبافی مشکلات اقتصادی خود را به همراه دارد که علاوه بر این، نبود یک بیمه کامل برای کسی که بیشتر عمر خود را پشت دار قالی گذرانده است مهم‌ترین مشکلی است که تاکنون چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده است.
تهیه مواد اولیه و تورم موجود از دیگر مشکلات مهمی است که کمر قالیباف را خم می‌کند
او افزود: مشکلات در این حوزه یکی دو تا نیست؛ تهیه مواد اولیه و تورم موجود از دیگر مشکلات مهمی است که کمر قالیباف را خم می‌کند.
این قالیباف گفت: از مسئولان و نمایندگان مجلس درخواست داریم تا فکری به حال‌وروز قالیبافان داشته باشند چراکه قالیبافی هنر بی‌بدیل در استان آذربایجان شرقی است و باید مشکلات در آن خاتمه یابد.
مشکلات و موانع موجود بر سر راه هنر قالیبافی سال‌ها است کمر قالیبافان را خم کرده است؛ مسائلی که نیازمند توجه جدی مسئولان برای رفع آن‌هاست. زمانی که صحبت از فرش دستباف آذربایجان می‌شود باید از هنرمندانی یاد کرد که بیشتر عمر خود را پشت دارهای قالی سپری کرده‌اند و درخواستی جز بهره‌مندی از بیمه قالیبافی و تخصیص تسهیلات ندارد.
در سالی که به نام سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها نام‌گذاری شده است، باید به حال‌وروز برند هنر دیار آذربایجان بیش از هر زمان دیگری رسیدگی کرد، چراکه معاش بسیاری از خانواده‌ها از این راه تأمین می‌شود.