پیام آذری -

بارش های کم در سال های گذشته و مضاف بر آن در زمستان 99 دست به دست هم داده تا روزهای تابستانی کم آب را سپری کنیم به ویژه این شرایط در استان های جنوبی کشور که گرمای بالای 50 درجه را تجربه می کنند، بسیار سخت تر است.
در لابلای همه مشکلاتی که مردم مناطق محروم و کم برخوردار برای دسترسی به آب آشامیدنی با آن دست و پنجه نرم می کنند، دیدن تصاویر تشنگی حیوانات، زمین های خشک کشاورزی و حرارت سوزانی که از زمین بلند شده و نفس را به شماره می اندازد، هم تلخی دیگری دارد.
همجواری برخی نقاط با جنگل، امکانات فراوان در حوزه کشاورزی، باغداری و دامداری هم نتوانسته مرهمی بر زخم کم آبی کشور باشد و آنچه این روزها در کنار شیوع ویروس کرونا آزار دهنده است اینکه این روزها ایران تشنه است و بسیاری از رودخانه ها، چشمه ها و سدها یا خشک شده و یا در حال خشک شدن هستند.
زمانی این مسئله بیشتر به چشم می آید که راهکارهای مقطعی و کوتاه مدت هم نتوانسته دردی از بی آبی ، کم کند و اقداماتی همچون کاهش و مدیریت مصرف آب و قطعی ها چندان کارساز نبوده چرا که آب از سرچشمه، خشک است.
نگاهی به آخرین اطلاعات و گزارش های خبرنگاران ایرنا از نقاط مختلف کشور نشان می دهد که شرایط به هیچ وجه مطلوب نیست و در این میان کشاورزان و عشایر شاید این مشکل اساسی را بیشتر درک کنند چرا که کشاورزی و دامداری آنها ارتباط مستقیم با آب دارد و ثمره یک سال تلاش و همت در بی آبی، چیزی جز نابودی و زمین بایر و خشک نخواهد بود.
در ادامه هر چند با خواندن این گزارش کاممان تلخ خواهد شد اما گریزی از طرح واقعیت ها و شرایط موجود نیست تا بتوان برای آینده (زیرا در زمان کنونی راهی جز کاهش مصرف نیست) با ایجاد چشم انداز دقیق و اصولی به راهکارهای بلند مدت و موثر رسید و از همفکری متخصصان بهره گرفت تا اندوخته های آبی کشور به بهترین روش مدیریت شود.

اتفاقات ناشی از خشکسالی در کشور
خشکسالی به شکارچی بی رحمی تبدیل شده که جان حیوانات را به شدت تهدید می کند و با وجود اینکه محیط زیست پیش از این مامن و پناهگاهی برای وحوش بود اینک کمبود آب و علوفه ناشی از خشکسالی شدید و فشار گرسنگی و تشنگی باعث شده وحوش منطقه حفاظتی گلیل و سرانی موسوم کپه داغ در شهرستان شیروان واقع در خراسان شمالی با 18 هزار 700 هکتار وسعت که دارای ذخیره گاه غنی و ارزشمند گیاهی و جانوری است و حدود 900 راس قوچ، میش و کل بز و حدود 200 راس گراز در آن زیست می کنند، راهی روستاها شوند.
این وضعیت در خراسان جنوبی هم مشاهده می شود به گونه ای که بنابر اعلام حسن اکبری مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی کم آبی و شدت اثرات خشکسالی در سال جاری به گونه‌ای است که 60 درصد چشمه‌های حیات وحش استان خشک شد ه و کم آبی شدید حیات وحش و جانوران منطقه را بیش از هر زمان دیگری تهدید می کند.
خشکسالی و کمبود علوفه در زیستگاه‌ها به شدت حیات وحش منطقه را لاغر و نحیف کرده است و امسال زادآوری حیات وحش کاهش یافته به طوری که در منطقه نهبندان استان خراسان جنوبی زادآوری پرندگانی از جمله کبک و تیهو انجام نشده است.
کوهستانی مدیر حفاظت محیط زیست نهبندان در این رابطه می گوید: امسال به دلیل خشکسالی‌های شدید، حیات وحش و پرندگان در حاشیه اراضی کشاورزی، شهرها، روستاها و حتی محورهای مواصلاتی به صورت مکرر مشاهده می‌شوند و علت اصلی آن کمبود علوفه در مناطق و استفاده از پسماند غذای انسانی است.
از دیگر تبعات کم آبی که به جان حیوانات افتاده می توان به تاثیر این شرایط بر کمیت و کیفیت منابع آبی و علوفه اشاره کرد چرا که با کاهش سطح ایمنی دام، ضمن بالا رفتن احتمال بیماری زایی ، سقط جنین نیز در دام ها افزایش یافته و این روند خسارت های زیادی را به دامداران وارد می کند.
مدیرکل دامپزشکی خراسان شمالی با اشاره به این که خسارت خشکسالی به دام عشایری به دلیل نوع زندگی در گردش بیشتر است، می گوید: دام عشایر در فصل کوچ، در مسیر قشلاق تا ییلاق از منابع مختلف آب استفاده می کند که کیفیت و کمیت آن متفاوت است از این رو بیش از سایر دام ها در معرض ابتلا به بیماری است و سلامت آنها بیش از سایر دام ها در معرض تهدید است.
در ادامه بشنوید از جمعیت آهوی ایرانی که در یک قرن اخیر به دلایل متعدد رو به کاهش گذاشته و اکنون پناهگاه حیات وحش موته، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش قمیشلو، پارک ملی و حیات وحش کلاه قاضی در استان اصفهان ، بیشترین شمار آهوی ایرانی را به خود اختصاص داده است اما خشکسالی امان این آهوان را بریده و از شمار بیش از 19 هزار راس آهوی دشت و بیابان اصفهان، معلوم نیست چه تعداد جان سالم به در ببرند.
خشکسالی امسال در دشت های اصفهان بیشتر از سال‌های پیش رخ نشان داده و باعث شده آهوها در فصل زایمان، اسیر در چنگال خشکسالی خطر را به جان خریده و پا را از مناطق تحت حفاظت فراتر بگذارند و خطرات ترک خانه و این پیمایش را به جان بخرند.

درباره وضعیت استان مرکزی واقع در قلب ایران با اقلیمی نیمه خشک نیز باید گفت امسال یکی از دشوارترین شرایط کم‌آبی را دارد و بیش از 2 هزار و 800 واحد تولیدی کوچک، متوسط و بزرگ و بخش مهمی از کشاورزی در این دیار با تنش آبی مواجه هستند.
این استان در سال زراعی جاری با کاهش 44 درصدی بارندگی مواجه بوده و بنا به اظهارات سید علی آقازاده استاندار مرکزی اکنون آبرسانی به 30 روستای این استان به صورت سیار انجام می شود و برآورد کارشناسان این است که شمار روستاهای مواجه با تنش آبی استان تا پایان فصل تابستان به 100 مورد می‌رسد.
میزان بارش‌ها در زمستان گذشته در این استان 90 درصد کاهش داشته و در بهار امسال نیز بارش‌ها کمتر از حد انتظار بوده و ذخیره آبی این استان به شدت تحلیل رفته است و بر اساس گزارش اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی کاهش بارندگی و حاکمیت خشکسالی در این استان امسال هشت هزار و 400 میلیارد ریال خسارت به حوزه کشاورزی وارد کرده است.
در خراسان رضوی هم پدیده خشکسالی و تداوم آن همراه با تنش‌های دمایی از زمستان پارسال تاکنون بر کشت و برداشت محصول زعفران تاثیر منفی داشته به گونه ای که بر اساس اعلام غلامحسین ساربان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی پیش‌بینی می‌شود خشکسالی و پیامدهای طبیعی آن موجب کاهش 35 درصدی تولید محصول زعفران در کشتزارهای این استان شود.
وی با اشاره به اینکه حجم بارش امسال در این استان به میزان 67 درصد نسبت به پارسال کمتر شده است، اظهار می دارد: حدود 90 هزار هکتار از کشتزارهای استان به کشت زعفران اختصاص دارد که این سطح از اواخر پارسال درگیر سرما شد، امسال باران خوبی هم نداشتیم و تنش های دمایی موجب رشد کم پیازهای زعفران شد، بنابراین امسال شاهد کاهش محصول زعفران در استان خواهیم بود.
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی اکنون میزان ذخایر آبی سدهای این استان بیش از 100 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است و تنها 35 درصد از مخازن سدها آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته 72 درصد بود.
از دیگر مشکلات این استان تامین نهاده های دامی است که در این رابطه مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اعلام کرده است که در کنار تورم و گرانی که تاکنون دامنگیر تولیدکنندگان بوده است امسال پدیده خشکسالی نیز به گونه دیگری بر این قشر فشار آورده است.
احمد داوطلب به این مطلب هم اشاره کرده است که امسال هشت میلیون راس گوسفند استان خراسان رضوی سهمی از علوفه مراتع ندارند و باید به صورت دستی تغذیه شوند که این مساله دامداران سنتی را بیشتر دچار مشکل و مجبور به هزینه کردن در این بخش کرده است.
در ادامه بررسی وضعیت آبی استان های مختلف خبری هم بگیریم از استان گیلان که آورد سد سفید رود به یک سوم رسیده است و ورودی آب از سمت رودخانه قزل اوزن از نیمه خرداد ماه متوقف شده و اکنون فقط از سمت رودخانه شاهرود 6 متر مکعب بر ثانیه ورودی آب سفید رود تامین می شود و بر اساس اعلام وحید خرمی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای گیلان آب کشاورزی بر اساس تقویم زراعی استان برای تامین آب 172 هزار هکتار شالیزار گیلان تا پایان تیرماه نوبت بندی شده است.
خشکسالی همچنین گریبان استان سرسبز گلستان را هم گرفته به گونه ای که از ابتدای سال آبی جاری (مهر 99) تا پایان اردیبهشت‌ماه امسال طبق اعلام هواشناسی بارش در این استان حدود 30 درصد کاهش‌یافته است‌.
همچنین در این مدت رواناب اترک، گرگانرود و قره‌سو حدود 50 درصد و آب رودخانه‌های استان حدود 80 درصد کاهش یافته و حجم آب سدهای گلستان از حدود 80 درصد در سال گذشته به حدود 27 درصد در سال جاری رسیده که همه این موارد بیانگر آن است که خشکسالی این استان شدیدتر از هر زمان دیگری است.
خشکسالی سطح زیرکشت مزارع گنبدکاووس را 39 درصد کاهش داده و باعث شده کشاورزان گنبدی در 15 هزار و 460 هکتار زراعت بهاره و تابستانه از جمله "پنبه، شالی، ذرت علوفه‌ای و دانه‌ای، هندوانه خوراکی و آجیلی، سویا، آفتابگردان، ماش، خربزه، کنجد، گوجه فرنگی و خیار" کشت کنند.
در استان قم نیز که یکی از مناطق کم آب و گرم کشور است سیدمصطفی طباطبایی رییس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی قم اعلام کرد: خسارت در خشکسالی و تنش دمایی و سرمازدگی در استان بالغ بر 2 هزار و 224 میلیارد ریال برآورد می‌شود که این مسئله بر مراتع اثرات منفی داشته و تامین علوفه دام را تحت تاثیر قرار داده‌ است.
خشک شدن سراب‌های «یاوری»، «روانسر»، «نژیوران» و «میله‌سر» خبر تلخ دیگری از بحران خشکسالی در کشور است که از زبان محمدرضا شهلایی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کرمانشاه نقل شد.
وی این مطلب را هم گفت که روند خشک شدن سراب ها و رودخانه ها در این استان همچنان ادامه دارد و کاهش بارش ها در نهایت منجر به کاهش 60 درصدی روان آب ها و کاهش 70 درصدی آب چشمه ها در کرمانشاه شده است.
در استان آذربایجان غربی که به سردسیر بودن و هوای خنک و بارش برف و باران معروف است هم امسال خبری از طراوت همیشگی نیست و طبق آمارهای دریافتی از ایستگاه های فعال هواشناسی شهرهای پلدشت، بوکان، شاهین دژ، خوی، مهاباد، میاندوآب، تکاب، ارومیه، اشنویه، ماکو و چالدران در تب گرمای بی سابقه در دهه های اخیر می سوزند به گونه ای که شهرستان پلدشت در شمال استان آذربایجان غربی برای چندمین بار متمادی در آخرین ماه بهار با مثبت 41 درجه سانتی گراد دما رکورد شکنی کرد.
میزان بارندگی در سال آبی 1400-1399 نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته در این استان 35 درصد کاهش داشته و زنگ خطر برای آغاز خشکسالی کشاورزی و درآمدی بر تبعات بسیار این عدم تعادل اکولوژیک و هیدرولوژیک و تغییرات اقلیمی به صدا درآمده است.
میزان آب پشت سدهای 14 گانه این استان نسبت به زمان مشابه سال گذشته، 283 میلیون مترمکعب معادل 21 درصد کمتر و کاهش منابع آبی موجب شده که حتی بخشی از حق آبه دریاچه ارومیه نیز در اختیار این پهنه آبی قرار نگیرد.
در استان هرمزگان هم وضعیت خوبی به لحاظ تامین آب نداریم و هم اکنون 200 روستای این استان با جمعیتی افزون بر 57 هزار نفر به دلیل از دست رفتن منابع محلی تامین آب مورد نیازشان با تنش مواجه هستند و از طریق آبرسانی سیار تامین می‌شود.
در استان خراسان رضوی هم تعداد روستاهای نیازمند آبرسانی با تانکر به دلیل خشکسالی و کاهش بارندگی طی سال جاری به 350 روستا افزایش یافته که بنا بر اعلام رضا یاقوتی نیا مدیر دفتر بحران و پدافند غیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی 9 درصد جمعیت روستایی معادل 130 هزار نفر را شامل می شود.
مدیر دفتر بحران و پدافند غیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی علت افزایش تعداد روستاهای نیازمند آبرسانی سیار در این استان را ادامه خشکسالی و کاهش بارندگی دانست.
خشکسالی های بیش از یک دهه اخیر و به دنبال آن کاهش محسوس سفره های زیرزمینی و گرمای سوزان و طاقت فرسا گاه تا بالای 48 تا 50 درجه نیز مردم و ساکنان بسیاری از مناطق استان فارس از جمله شهرهای جنوبی آن را با چالش جدی و بحران کم آبی مواجه کرده است که این مشکل با پروژه خط انتقال آب از خلیج‌فارس به شهرستان لامرد وارد فاز اجرایی و عملیاتی می شود و در این رابطه نخستین محموله از لوله های پلی اتیلن مورد نیاز برای اجرای این طرح ملی به این شهرستان رسیده است.
میزان آب ورودی به سدهای استان زنجان هم که در سال گذشته 223 میلیون مترمکعب بوده امسال با کاهش 65 درصدی مواجه شده و به رقم 76 میلیون مترمکعب رسیده است.
بنابر اعلام اسماعیل افشاری مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان حجم آب پشت سدهای استان در سال جاری 257 میلیون مترمکعب است حال آنکه سال گذشته این میزان 282 میلیون مترمکعب بود که کاهش 25 میلیون مترمکعب را نشان می دهد.
اما تالاب بین‌المللی چغاخور که در سال 1389 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است و در مسیر جاده شهرکرد به خوزستان در فاصله 65 کیلومتری شهرکرد مرکز چهارمحال و بختیاری شهرستان بروجن واقع است هم این روزها علاوه بر دست و پنجه نرم کردن با خشکسالی اسیر گیاه پر طاووسی شده گیاهی با نام زیبا اما مخرب واقع شده است.
این گونه گیاهی نه تنها باعث کاهش آب در تالاب شده بلکه رشد آن حیات گونه‌های گیاهی و جانوری را هم به خطر انداخته است و با پوشاندن سطح آب مانع از رسیدن اکسیژن کافی به جانوران آبزی و سبب به خطر انداختن محیط‌های آبی از جمله تالاب‌ها می‌شود.

اما در جنوب کشور و استان خوزستان بخشی از بحران کم آبی به تامین نشدن حق آبه هورالعظیم گره خورده به گونه ای که محمدجواد اشرفی مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان به صراحت گفته است که در صورتی که حق آبه هور تامین نشود در ماه آینده تنش آبی دراین زیستگاه بزرگ، به بحران آبی تبدیل می شود و به مرگ و میر گسترده ماهی ها می انجامد. 
بخش دیگری از دغدغه این مسوول به کم شدن مساحت تالاب هور باز می گردد و بر این موضوع تاکید کرده است که بر اساس قانون تعیین حق آبه تالاب ها بر عهده محیط زیست است و بر اساس تحقیقات حق آبه تالاب در شرایط خشکسالی یک میلیارد و 383 میلیون متر مکعب در سال در مساحت 76 هزار هکتار، در شرایط عادی یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب در مساحت 87 هزار هکتار و در شرایط ترسالی یک میلیارد و 800 میلیون متر مکعب در مساحت 100 هزار هکتار است.
وضعیت وخیم این استان تنها به هورالعظیم ختم نمی شود زیرا سعید رئوفی نسب مدیرعامل سد دز هم با بیان اینکه امسال بدترین خشکسالی نیم قرن اخیر را تجربه می کنیم، گفته است: میزان نرمال حجم آب در دریاچه سد دز بین هفت تا هشت میلیارد متر مکعب است که این رقم امسال به حدود چهار میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

عشایر در دام خشکسالی
کاهش نزولات آسمانی و بارش ها در سال های اخیر همچنین باعث شده عشایر هم از این معضل در امان نباشند به گونه ای که بر اساس اعلام فضل الله آذرفر مدیرکل امور عشایر کهگیلویه وبویراحمد تنش آبی جمعیت 70 هزار نفر عشایر این استان که در هشت ایل بومی و سه ایل غیربومی با 13 زیست‌بوم سکونت دارند را تهدید می کند.
وی بیان کرد: 70 درصد از 2 هزار حلقه چشمه و قنات های تأمین کننده آب آشامیدنی مناطق عشایری کهگیلویه و بویراحمد براثر کم بارشی های اسفند ماه تاکنون دچار کم آبی یا خشکیدگی شده ‌است و روزانه 140 هزار لیتر آب به وسیله 10 تانکر سیار به عشایر این استان آبرسانی می شود.
در لرستان هم به دلیل خشکسالی پیش بینی شده که امسال درآمد مردم مناطق عشایری این استان از برداشت گندم، جو، نخود و عدس با کاهش بیش از 50 درصد معادل 184 میلیارد تومان و برداشت گردو، بادام، هلو، آلو و انار از باغات نیز با کاهش 113 میلیارد تومانی مواجه شود.
همچنین بر اساس اعلام سیدضیا موسوی‌نیا مدیرکل امور عشایری لرستان پیش بینی تولید گوشت قرمز استان توسط جامعه عشایری 12هزار تن است که باخسارت 25 درصدی و کاهش سه هزار تنی تولید، 120میلیارد تومان خسارت به دنبال دارد.
وضعیت مراتع استان لرستان نیز در شرایط مناسبی قرار ندارد و بر اساس اعلام این مسوول به حدود50 درصد زراعت دیم و باغات عشایر خسارت وارد شده، رشد مراتع ییلاقی از ابتدای رویش به دلیل عدم بارندگی متوقف شده و اکنون در وضعیت خیلی ضعیف قرار دارند.
همچنین بر اساس اظهارات معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان تولید علوفه در مراتع استان 60 درصد کاهش یافته به گونه ای که متوسط برداشت جو دیم در برخی مناطق مثل نورآباد و کوهدشت به صفر رسیده است و کمبود جو و فقر مراتع، امسال دامداران و عشایر را برای تهیه علوفه سهم خود با مشکل مواجه کرده است.
حمیدرضا کرموند مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب لرستان هم گفت است که از مجموع سه هزار روستای این استان به 120 روستا به وسیله تانکر سیار آبرسانی می‌شود و یکی از مشکلات اساسی این استان آن است که سدی برای تامین آب شرب پایدار شهر و روستاها وجود ندارد.
عشایر درمیان در استان خراسان جنوبی هم به دلیل خشکسالی این روزها شرایط خوبی ندارند و هر چند تاکنون پنج هزار متر مکعب آب با تانکر برای عشایر این منطقه حمل شده اما هنوز با مشکلات بسیاری روبرو هستند زیرا با توجه به فقر شدید مراتع، امسال دغدغه اصلی عشایر منطقه تامین علوفه است چرا که باید 100 درصد دام خود را به صورت دستی تغذیه کنند و این موضوع در زمستان پیشرو افزایش می‌یابد.

خطر فرو نشست زمین در بحران خشکسالی
در کنار تمامی این مشکلات آنچه که کمتر به آن توجه شده آن است که خشکسالی بی سابقه و برداشت های غیر اصولی آبهای زیرزمینی خطر فرونشست زمین را افزایش داده است بنابر اظهارات کارشناسان زمین شناسی زمانی که خشکسالی روی می دهد به ناچار برداشت آب افزایش و نسبت برداشت از تغذیه آبخوان های زیرزمینی بیشتر می شود و پدیده افت آب اتفاق می افتد.
کم آب شدن سفره‌های آب زیرزمینی، گودبرداری‌های غیر اصولی و یا احداث سازه‌های غیر اصولی از مهمترین عوامل به وجود آمدن این فرونشست‌ها و فروریزش ها است.
حسن علی حسین زاده نماینده سازمان زمین شناسی در شمالشرق کشور نیز در این رابطه اظهار داشت: فرونشست زمین در بیشتر استان‌های خشک کشور اتفاق افتاده و استان خراسان شمالی هم متاثر از این پدیده در دشت قاضی مانه و سملقان و سنخواست اسفراین شاهد این پدیده بوده ایم و با وجود خشکسالی های اخیر احتمال فرونشست در سایر دشت ها نیز وجود دارد.
وی در مورد آسیب های این پدیده گفت: افت آب زیرزمینی در آبخوان ها موجب می شود تا منافذ خالی خاک متراکم شوند و مخزن آب زیرزمینی دیگر برگشت ناپذیر نمی شود، ضمن اینکه این پدیده موجب تغییر ناهمسان در ارتفاع و شیب رودخانه ها، آبراهه ها و سازه های انتقال آب و کاهش بازدهی یا ایجاد تخریب در شریان های حیاتی و سازه های مهم می شود.

طرح چند نکته و چشم‌اندازی برای رهایی از چراغ قرمز خشکسالی
هر چند تاکنون اقدامات بسیاری در استفاده از فناوری های نوین در بخش آبیاری و آبخیزداری انجام شده اما به نظر می رسد این کار باید با جدیت بیشتری دنبال شود ضمن اینکه کشت گیاهان دارویی، زعفران و گل محمدی برای صرفه جویی در آب کشاورزی در استان های مستعد می تواند راهکار دیگری باشد.
کنترل بیماری ها و اجرای اقدامات پیشگیرانه در مناطق حساس مثل مناطق نزدیک زیستگاه های حیات وحش، مناطق با تراکم بالای جمعیت دامی به خصوص میادین عرضه دام، سدسازی با استناد به پیوست های زیست محیطی به منظور کنترل و مهار روان آبها و آب های سطحی، مسدود کردن چاه های غیرمجاز، حفر چاه به صورت علمی و آبیاری مدرن کشاورزی، بهینه سازی مصرف آب شامل اجرای سیستم های آبیاری نوین مزارع، تدوین سیاست های کشاورزی و سازگاری با اقلیم منطقه، توسعه همکاری های بین المللی در حوزه مقابله با خشکسالی و گرد و غبار، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، توسعه و استفاده از ظرفیت کشت دیم با هدف تطبیق پذیری با کم آبی و اصلاح الگوی کشت کاهش سطح زیر کشت محصولات پرآب بر،بخش دیگری از راه های کاهش تنش آبی در کشور است. 
در این گزارش از مشکلات ناشی از خشکسالی و کم آبی در کشور که به دلیل تغییر شرایط اقلیمی اعم از افزایش دما، کاهش بارش ها، افزایش تبخیر، بی نظمی در بارش ها نوشتیم اما باید توجه داشت برای برون رفت از این چالش بزرگ، جدای از فرهنگسازی برای مصرف بهینه، نباید منتطر دست سبز طبیعت باشیم بلکه نکته مهم مدیریت درست منابع آبی است.
نکته دیگر اینکه بنابر اظهارات کارشناسان سیستم مدیریتی در منابع آب و خاک باید از حالت دولتی خارج و به مردم واگذار شود تا بتوانیم به مدیریت مردم مدار در منابع طبیعی به ویژه در بهره برداری اصولی از آب برسیم.
برچسب‌ها وزارت جهاد کشاورزی مناطق محروم کم آبی خشکسالی پروندهٔ خبری بحران خشکسالی در ایران