پیام آذری - تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 16 اردیبهشت برابر 5 می را ورق می‌زنیم.
***
رصدخانه مراغه
16 اردیبهشت 638 خورشیدی، رصدخانه مراغه ساخته شد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
خواجه نصیرالدین‌طوسی، همه‌چیزدان، معمار، ریاضی‌دان، منجم، پزشک، فقیه، متکلم، فیلسوف و شاعر ایرانی این رصدخانه را در دوره هولاکوخان، نوه چنگیزخان مغول، در شهر مراغه ساخت و از این‌رو، این روز در تقویم باعنوان روز مراغه نامگذاری شده است. این رصدخانه روی تپه‌ای در غرب مراغه در نزدیکی دو روستای طالب‌خان و حاجی‌کرد قرار دارد که ارومیه را می‌توان از فراز آن تپه دید. هولاکو برای نگهداری این سازمان پژوهشی موقوفه‌های ویژه‌ای در نظر گرفت. کتابخانه‌ای شامل 400 هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی، ازجمله ذات‌الربع دیواری به شعاع 430 سانتی‌متر، حلقه‌دار (ذات‌الحلق)، حلقه انقلابی، حلقه اعتدالی و حلقه سموت هم فراهم شدند. در همین‌جا خواجه نصیرالدین کتاب زیج ایلخانی را از روی رصدهای انجام‌شده در این رصدخانه تدوین کرد. زیج‌ به کتابی گفته می‌شود که منجمان احوال و حرکات افلاک و کواکب را از آن معلوم کنند و نام علمی برای اصول احکام نجوم و هیئت است که تقویم را از آن استخراج می‌کردند.

دومین انسان به فضا رفت
5 می 1961 میلادی برابر با 16 اردیبهشت 1340 خورشیدی، آلن شپارد جونیور، فضانورد آمریکایی همراه با فضاپیمای مرکوری-رادستون 3 معروف به فریدام 7، پس‌از یوری گاگارین، کیهان‌نورد روس، به‌عنوان دومین انسان به فضا رفت و به‌مدت 15 دقیقه یک پرواز زیرمداری را تا ارتفاع 115 مایلی انجام داد و حدود 5 دقیقه بی‌وزنی را تجربه کرد. شپارد بار دیگر و این‌بار به‌عنوان پنجمین انسان روی ماه در مأموریت آپولو 14 به فضا رفت.
اولین آزمایش واکسن سیاه‌زخم
5 می 1881 میلادی برابر با 16 اردیبهشت 1260 خورشیدی، میکروب‌شناس فرانسوی لویی پاستور تلقیحات علیه سیاه‌زخم را روی 24 گوسفند، یک بز و 6 گاو در روستای کوچکی نزدیک پاریس به‌نام «پولی لو فور» انجام داد. آزمایش او موفقیت‌آمیز بود و به نقطه عطفی در پیشگیری از این بیماری کشنده که بر گاو و گوسفند و بز اثر می‌گذارد تبدیل شد. او در 21 مارس 1877 در پاسخ به شیوع ویرانگر سیاه‌زخم شروع به تحقیق برای واکسن مقابله با این بیماری کرد. او دریافت واکسن موثری را می‌توان از سویه ضعیف‌شده باکتری سیاه‌زخم (ریزجاندار میله‌مانندی که رابرت کوخ در سال 1876 به‌عنوان عامل بیماری شناسایی کرده بود) ساخت. پاستور در 6 جولای 1885 واکسن مؤثری علیه هاری ساخت و آن را روی کودک 9 ساله‌ای به نام ژوزف مایستر که با گازگرفتگی سگ هار به شدت آسیب‌دیده بود آزمایش کرد.

پیو دل ریو اورتگا
5 می 1882 میلادی برابر با 16 اردیبهشت 1261 خورشیدی، پیو دل ریو اورتگا، عصب‌شناس اسپانیایی که سلول‌های میکروگلیا مغز را کشف کرد به‌دنیا آمد. اورتگا با ایجاد روشی جدید برای رنگ‌آمیزی نمونه‌های بافت با کربنات نقره توانست این سلول‌ها را کشف کند. میکروگلیا سلول‌هایی هستند که در دستگاه عصبی مرکزی زندگی و به‌عنوان یک سلول ایمنی عمل می‌کنند. اورتگا شاگرد بافت‌شناس اسپانیایی سانتیاگو رامون ای کاخال، برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال 1906 برای کشف سازوکارهای ریخت‌شناسی و روندهای اتصالی یاخته‌های عصبی بود. اورتگا همچنین نام اُلیگودندروسیت یا الیگودندروگلیا را برای سلول‌هایی که تولیدکننده میلین در دستگاه عصبی مرکزی هستند ابداع کرد. در آغاز جنگ داخلی اسپانیا، او به پاریس و سپس آکسفورد و سرانجام در سال 1940 به بوینس آیرس در آرژانتین رفت.
انتهای پیام/